Zika. Na ebola hebben we er weer een enge tropische ziekte bij. Nederlanders annuleren reizen naar de vakantieparadijzen in Zuid-Amerika. Want daar worden plotseling opvallend meer kinderen geboren met microcefalie: een te kleine schedel en hersenafwijkingen. Aanvankelijk stonden artsen voor een raadsel. Maar al snel legden ze een verband met zika, een virusziekte die door muggen wordt overgebracht. Veel moeders met microcefalie-baby’s herinneren zich dat ze tijdens hun zwangerschap koorts hadden en huiduitslag kregen, de typische symptomen van zika. Bovendien valt het gebied waar microcefalie toeneemt samen met de verspreiding van het virus. Ook is het zikavirus gevonden in placenta’s en in het bloed van een aantal baby’s met microcefalie. Bij twee foetussen met ernstige microcefalie zaten veel virusdeeltjes in het hersenweefsel.

Genen
Zoals alle andere virussen is ook het zikavirus niet meer dan slechts een klein pakketje genen. Mensen hebben zo’n 21.000 genen, het zikavirus heeft er slechts zeven. Het enige wat die genen kunnen, is zich vermenigvuldigen in een cel van mens of dier. Ze veranderen de gastheercel in een virusfabriek, van waaruit ze zich verspreiden over de rest van het lichaam. Waartoe of waarom ze dat doen is niet de juiste vraag. Zichzelf kopiëren is gewoon het enige wat virussen kunnen. Ook virussen zijn een onderdeel van de natuur. Ja, ze zijn puur natuur, 100 procent biologisch, heel oer en levensgevaarlijk. Willen mensen er niet aan ten onder gaan, dan moeten ze vermeden en bestreden worden zoals we ook het hiv- of ebolavirus vermijden en bestrijden.

Sociale media
Op sociale media zijn andere verklaringen voor de microcefalie-baby’s veel populairder. Volgens nogal wat blogs en reacties, heeft moeder natuur dit niet op haar geweten. De talloze verklaringen wijzen naar de chemische of farmaceutische industrie. Zo zou een gif tégen muggenlarven de ware boosdoener zijn. Anderen wijzen op een nieuw type vaccin voor zwangeren. Of ze hebben het over genetische gemodificeerde muggen. Niet het simpele, natuurlijke zikavirus maakt kinderen ziek, maar door de mens uitgevonden middelen die juist bedoeld zijn om muggen en door muggen verspreidde ziektes te bestrijden.

Oorzaken
Het is verstandig om ook deze oorzaken te onderzoeken. Want dat zika en microcefalie samenvallen, kan inderdaad toeval zijn. Maar alle alternatieven stoten op harde tegenargumenten. De getroffen gebieden vallen maar voor een deel samen met de vaccinaties en met het verspreidingsgebied van de genetisch gemodificeerde muggen. En het larvengif tegen muggen heeft nooit eerder voor problemen gezorgd. De Wereldgezondheidsorganisatie belooft de verklaringen te onderzoeken, maar vooralsnog blijft ze zika als hoofdverdachte zien. Op social media heeft dat weinig effect: veel mensen blijven zika zien als een complot van de chemische en farmaceutische industrie die baat heeft bij de productie van vaccinaties, muggengif en genetisch gemodificeerde muggen. En de WHO trapt daarin of werkt eraan mee. Vroeger was elke rampspoed gewoon de wraak van god. Er waren immers altijd wel zonden of ongelovigen die straf verdienden. Wanneer je iets overkwam, kon je bidden of je er gewoon bij neer leggen. Tegenwoordig zoeken we naar de echte oorzaken van onheil en ziektes. En met succes. De deltawerken houden meer water tegen dan bidden. En waarom zou je je neerleggen bij blikseminslag wanneer je bliksemafleiders kunt monteren? Zo bedachten we centrale verwarming, zeep, vaccins en geneesmiddelen om gezond en prettig te leven.

Populair
Toch zijn veel van die slimme vindingen verre van populair. Beton, kunstmest, chemotherapie, antibiotica, plastics, we vinden ze misschien noodzakelijk maar ook onnatuurlijk. We vinden het allemaal kunstmatig, chemisch spul. Dat kan nooit goed zijn voor de mens, zo is de gedachte. En de industrie die al deze chemische producten fabriceert en er geld aan verdient, kan al helemaal niet deugen. Het wantrouwen tegen hen is inmiddels zo groot, dat niet langer god maar zij telkens worden aangewezen om rampspoed te verklaren. Maar niet vaccins, pesticides of genetisch gemanipuleerde muggen zouden ons angst aan moeten jagen. Bewezen massamoordenaars, dat zijn de virussen die aids, ebola of de Spaanse griep veroorzaken. We zouden er goed aan doen om wat meer vertrouwen te hebben in slimme menselijke vindingen en wat minder in de goedertierenheid van moeder natuur. De natuur is prachtig, maar kent ook gevaarlijke griezels van beren tot bacteriën, en van vlooien tot virussen. Trek dus lange mouwen en lange broeken aan als u in zikagebied bent. Gebruik DEET om de muggen op afstand te houden. En voor wie zwanger is of wil worden, doe dat voorlopig niet in zikagebied. Soms is het heel gezond om de natuur te vrezen en op de wetenschap te vertrouwen.

Marga van Zundert is wetenschapsjournalist en redacteur van het Wereldpodium in Tilburg.

Dit artikel verscheen in het Eindhovens Dagblad (7 maart) en Brabants Dagblad (10 maart)