Een avond praten over de oorlog in Syrië levert een beeld op van een verwarde en verwarrende kluwen van bevolkingsgroepen, buurlanden, belangen en ideologieën. Of zoals Joris Voorhoeve het uitdrukt: ‘Een moderne oorlog is een afschuwelijk bloedbad waarbij vooral burgers het slachtoffer zijn.’ Een recht toe, recht aan strijd tussen partij A en B is allang niet meer aan de orde. Overal in Syrië laaien gevechten op tussen milities, rebellen en veiligheidstroepen. Gewapende strijders vallen elkaar aan en moorden en plunderen de bevolking. Verkrachtingen en ontvoeringen zijn aan de orde van de dag. De chaos neemt toe en de mensen slaan op de vlucht. Buurlanden nemen hun positie in, helpen vluchtelingen zo goed en zo kwaad als dat gaat en lijden onder het conflict. Ondertussen kijken de grote mogendheden toe en vechten hun eigen machtsstrijd uit.

Criminelen
Dus nee, een vrolijk avondje uit is dit Wereldpodium over Syrië niet. Syrië is een land waar verschillende etniciteiten en religies samenwonen: Alawieten, Christenen, Druzen, Soennieten en Koerden. Ze zijn lang bij elkaar gehouden door een onderdrukkend regime. De Assads hielden de controle door veel militair vertoon en hier en daar een cadeautje. De middenklasse is gebaat bij stabiliteit en steunde het regime. In de landen rondom Syrië, vindt Assad een bondgenoot in Iran en in de Hezbollah, die het zuiden van Libanon beheerst. Andere landen zoals Turkije en Saoedi-Arabië zijn tegen Assad. Kortom, zelfs zonder oorlog, liggen de spanningen voor het oprapen.

Nu er een oorlog is uitgebroken, wordt de situatie op de spits gedreven. Voormalig minister van Defensie Joris Voorhoeve schetst de geopolitieke situatie van Syrië. Volgens hem grijpen in deze ‘moderne’ oorlogen, criminelen hun kans en mengen zich in de strijd. Zij hebben geen ideologische of religieuze motivatie maar grijpen de oorlog aan om te moorden en te plunderen. De verdeeldheid en de verschillen die er al heel lang zijn in Syrië en het Midden-Oosten, worden gemobiliseerd en gemanipuleerd om de oorlog te laten voortwoeden. Ideologie en religie worden gebruikt als een sausje, een rechtvaardiging voor geweld en vernietiging.

Minder afhankelijk
Tegelijk staan de Verenigde Naties machteloos zolang de leden van de Veiligheidsraad verdeeld zijn en elke interventie tegenhouden met hun vetorecht. “China en Rusland vinden het wel aardig om het ambitieuze beleid van het westen te dwarsbomen”, aldus Voorhoeve. Is er dan helemaal geen uitzicht? Voorhoeve is pessimistisch maar noemt wel het voorbeeld van Cambodja waar een grote vredesoperatie plaatsvond onder leiding van de VN en een proces naar democratie werd begeleid. “Het is een harde politieke wet”, constateert de oud-minister. “Soms moet een situatie nog veel erger worden eer er internationaal iets gebeurt.” Tegelijk reageert hij op een vraag uit het publiek, met de reactie dat iedere burger iets kan doen om minder afhankelijk te worden van ‘afzichtelijke regimes’. “Als we alternatieven zoeken voor bijvoorbeeld import van olie en gas of voor de winning van coltan voor onze telefoons, kunnen we de invloed van ‘nare potentaten’ verminderen.”

Soyar Saeed is een Syrische Koerd en komt uit het noorden van Syrië. Veel Koerden, waaronder ook de familie van Soyar zijn inmiddels gevlucht naar Noord-Irak waar de Irakese Koerden hun volksgenoten opvangen. Een onafhankelijk Koerdistan is geen ideaal van Soyar, de kans daarop lijkt hem extreem klein. Wel wil hij erkenning voor de etnische positie en de rechten van de Koerden in de staten waar zij nu wonen: Turkije, Irak, Syrië, Iran en Georgië. Met zijn familie gaat het slecht, ‘zoals met elke Syriër op dit moment’, laat Soyar weten.

Schrijfster Daad Kajo is een Syrische vrouw die al 14 jaar in Nederland woont. Ze kent de controle en onderdrukking van het regime uit haar jeugd. “Assad moet weg”, vindt ze maar het zal lang duren eer de schade van deze burgeroorlog is hersteld. Daad vertelt over haar familieleden die gevlucht zijn naar Noorwegen en Libanon. In dat buurland met vier miljoen inwoners en zelf nog herstellend van een burgeroorlog, worden meer dan 700.000 Syrische vluchtelingen opgevangen. Zij zitten niet in kampen maar wonen in de huizen en wijken van de Libanezen. Dit geeft veel spanning en rivaliteit. “Het leven in Beiroet is duur”, vertelt Daad. “Er is weinig werk en Syriërs werken voor lagere lonen dan Libanezen. Dat maakt de situatie extra moeilijk.” Daad vertelt over haar vader die nog in Beiroet zit maar terug wil naar Syrië. Broers en zussen in Nederland en Duitsland helpen hun familie in Libanon. Want vluchteling zijn, kost ook veel geld.

Ook Tineke Ceelen, directeur van stichting Vluchteling, benadrukt de explosieve situatie in Libanon en Jordanië. Deze landen nemen veel vluchtelingen op en worden gaandeweg in het conflict meegezogen. Zij kennen dezelfde etnische en religieuze conflicten als in Syrië. Als laatste gast van de avond, vraagt Tineke aandacht voor de ongelooflijke vluchtelingenstroom die door deze oorlog op gang is gekomen. Haar eigen organisatie steekt dit jaar 3,6 miljoen van het jaarbudget van 10 miljoen in de hulp aan deze vluchtelingen. “Disproportioneel veel”, aldus de directeur, “En ten koste van hulp aan andere brandhaarden zoals Congo, Tsjaad, Soedan en Pakistan.” Vervolgens vertelt Tineke wat de vluchtelingenhulp praktisch inhoudt. Drinkwater- en sanitaire voorzieningen in vluchtelingenkampen, verlichte toiletten voor vrouwen, een creditcard met saldo voor alleenstaande moeders, contact met vluchtelingen die verspreid zitten in appartementen en kleine kampen en zorg voor de extra kwetsbaren zoals zieken, ouderen, jonge meisjes en moeders met kleine kinderen. Voor deze kwetsbare groep heeft de UNCHR herplaatsing aangevraagd bij de westerse landen.

De Scandinavische landen hebben ruimhartig plaats geboden aan duizenden mensen maar Nederland heeft zich erg zuinig uitgelaten: 50 dit jaar en 200 volgend jaar, niet aanvullend maar als onderdeel van de afgesproken quota. “Een schande”, aldus de vluchtelingen-directeur en dat oordeel wordt beaamd door presentator Ralf Bodelier en het Wereldpodiumpubliek. Tot besluit vertelt Tineke dat ze een paar keer de Syrische grens is overgestoken en het land zo’n 20, 30 kilometer is ingegaan. “In dat land is geen enkele vorm van law and order meer”, is haar ervaring. “Bovendien moest ik de laatste keer zwaar gesluierd over straat.” Zoals te verwachten, is ook dit verhaal somber en hopeloos. Een vrouw uit het publiek zoekt toch nog een sprankje hoop. “Er zijn technieken om de woestijn vruchtbaar te maken zodat mensen zelf hun voedsel kunnen verbouwen”, vertelt ze: “Is dat iets voor de mensen in de vluchtelingenkampen?” Daad Kajo kent het voorbeeld en springt enthousiast op. “Dat hebben ze ook in Jordanië gedaan”, reageert ze. “Het werkt en het geeft de mensen hoop. Ook in een woestijn kan wat groeien en bloeien.” Een beter visioen voor het Midden-Oosten en Syrië is op dit moment niet haalbaar.

Bezoekers over ‘Syrië. Hoe nu verder?’

“Dé oplossing heb ik niet”

Wie: Geert Lonterman (23)

Met: 5 (studie)vrienden

Werk: Ik hou een ‘tussenjaar’ na mijn bachelor

Band met Syrië: Toen ik een tijdje in Istanbul studeerde heb ik een Syriër leren kennen. Daarom volg ik het nieuws met extra interesse

Hoe nu verder (vooraf): Geen idee, maar er moet snel iets gebeuren

Boeiendste spreker: Joris Voorhoeve schetste heel snel een inzichtelijk beeld. Tineke Ceelen liet je goed voelen hoe schrijnend en explosief de situatie is.

Neemt mee: Het beeld van dat gigantische vluchtelingenkamp in Jordanië. Zo’n beeld zegt meer dan alle cijfers over vluchtelingen.

Opgestoken: Ik had er nog nooit bij stilgestaan dat alleen al het sanitair in een vluchtelingenkamp een enorme klus is.

Minpunt(je): De mini-enquête onder het publiek was leuk. Maar de meest vragen uit de zaal vond ik niet interessant, dan hoor ik liever de presentator wat langer.

Komt terug: Ja, ik vond het weer een leuke avond.

Hoe nu verder (achteraf): Dé oplossing heb ik niet.

“Niets doen is geen optie”

Wie: Marijke Willekens (58)

Met: Man, dochter en haar vriend

Werk: Ik ben op zoek naar nieuwe baan als HR-manager

Band met Syrië: Niet speciaal, ik volg het nieuws via de krant

Hoe nu verder (vooraf): Ik weet het niet, het is zo complex

Boeiendste spreker: Joris Voorhoeve zette verhelderend uiteen welke groepen waar wonen, wie met wie vecht, en welke rollen de omringende landen spelen. Schrijfster Daad Kajo gaf een mooie blik van binnenuit.

Neemt mee: Ik was eigenlijk een beetje afgehaakt bij Syrië vanwege de complexiteit. Door deze avond ga ik het nieuws weer intensief volgen.

Opgestoken: Ik wist niet dat er rond de 40 miljoen Koerden zijn. En dat ze verspreid over zoveel landen wonen waar allemaal conflicten heersen.

Minpunt(je): Dat Ko Colijn er niet was.

Komt terug: Zeker. Mijn dochter wil weer naar Wintervuur. Het voelt goed om op kerstavond stil te staan bij het feit dat het niet voor iedereen vrede is.

Hoe nu verder (achteraf): Ingrijpen. Niets doen is geen optie. Maar ik vrees dat er voorlopig niets gebeurt.

Tekst verslag: Marianne Dagevos www.marcada.nl
Tekst interviewtjes: Marga van Zundert www.margavanzundert.nl
Fotografie: Marloes Coppes