Wereldpodium over kennismigratie en allochtone studenten

Brain drain, brain gain, brain strain en brain circulation

Een lange lijst erebaantjes, veel kennissen en bekenden, een elektrische auto en een voetballende kleinzoon (in Sevilla!) De bezoekers van het Wereldpodium van dinsdag 22 september kregen een inkijkje in de wereld van Ruud Lubbers, al jaren uit de Nederlandse politieke arena maar nog lang niet uitgeblust. “In de tachtiger jaren stond u bekend als een manager, nu meer als een idealist”, stelde presentator Ralf Bodelier. Lubbers zei die idealen altijd te hebben gehad maar ze nu wel meer te etaleren. Zijn belangrijkste boodschap: Meer ruimte voor migranten in een interculturele samenleving waar mensen worden ‘afgerekend’ op hun maatschappelijke participatie. Dus graag meer allochtonen in de besturen van sportclubs en verenigingen en bij de gedecoreerden op koninginnedag. Het woord ‘allochtoon’ is trouwens beladen want, aldus Ralf Bodelier, niemand noemt zich zo of vindt het leuk zo betiteld te worden. Ruud Lubbers, hoofdgast van dit Wereldpodium, sprak liever over migranten, mensen die hun huis en haard verlaten om ergens anders een bestaan op te bouwen.

Kenniswerkers meer dan welkom
Die migranten zijn meer dan welkom als het kenniswerkers zijn, mensen met een goede opleiding die in een ander land gaan werken. Geen opleidingskosten, wel rendement, wie wil dat niet? ‘The battle for brains’ wordt deze wereldwijde kennismigratie wel genoemd. Nieuw-Zeeland doet het heel goed met 40% immigranten die met een hoge opleiding achter de rug, in dat land komen werken. Nederland speelt quitte in dit opzicht, met 10% immigratie tegen 10% emigratie van kenniswerkers. Onderzoeker Theo Dunnewijk presenteerde deze cijfers tijdens het Wereldpodium en lichtte de economische voordelen van selectieve immigratie toe. Van een brain drain naar een brain gain en een brain circulation. Ruud Lubbers vulde de cijfers aan met gegevens van het UAF (Stichting voor Vluchteling Studenten) waarvan hij voorzitter is. Jaarlijks ronden zo’n 300 studenten die als vluchteling naar Nederland komen, hun studie af. ‘Diversiteit is positief’ aldus de voormalig commissaris van de vluchtelingen, ‘Een divers gezelschap leidt tot meer creativiteit en vitaliteit.’

Jonge studenten
De eerste avond van alweer het derde seizoen van het Wereldpodium, was het volle bak. Voor het eerst moesten mensen die naar binnen wilden, worden teleurgesteld. Deze avond werd mede georganiseerd door Studium Generale en trok naast de vertrouwde groep wat oudere bezoekers ook een behoorlijk aantal jongeren uit de Tilburgse onderwijsinstellingen. Behalve Lubbers kwamen drie jonge Tilburgse studenten aan het woord. Zij belichtten het tweede thema van de avond: ‘Allochtone studenten in het hoger onderwijs’. Als voorzitter van het stichtingsbestuur van de Universiteit van Tilburg had Ruud Lubbers trouwens ook met dit thema bemoeienis.

Zure melk
Voor de pauze is het podium exclusief voor de oud-premier met Rotterdamse wortels en een internationale betrokkenheid. Ongedwongen geeft hij zijn analyse van de Nederlandse en Rotterdamse samenleving van de laatste jaren. “De melk is zuur”, vat hij het beeld samen. “Integratie wordt uitgelegd als assimilatie, multicultureel staat veraf van intercultureel. De angst neemt toe, mensen worden onzeker en terughoudend. Alles wat vreemd en anders is, wordt als bedreigend ervaren.” Lubbers ziet de oplossing in participatie. Meedoen in de samenleving voorkomt ergernis en verhoogt waardering. Vandaar zijn pleidooi om asielzoekers snel Nederlands te laten leren en te laten participeren zodat ze kunnen laten zien de moeite waard te zijn voor onze samenleving. Dat hij met dit standpunt uit de pas loopt met zijn partij het CDA, wuift de oud-politicus weg. ‘Het CDA is een partij van bestuurders, die moeten alles zorgvuldig afwegen, aan dit soort standpunten zijn ze nog niet toe.’

Verzorgingsstaat
Ook heel ongedwongen is Lubbers in zijn typering van Nederland. “Het is hier meer een verzorgingsstaat dan een prestatiemaatschappij. We zijn nogal lui maar weten dat aardig te compenseren omdat we wel een drive hebben en inventief zijn als het nodig is. Ook zijn we niet erg hiërarchisch, het is hier soms een behoorlijk rotzooitje.”
En voor er nog meer heilige huisjes sneuvelen, is het tijd voor de pauze met dit keer een pauzehap die er goed ingaat bij internationale studenten en bij de bezoekers van het Wereldpodium: een warme, krokante minipizza.

Samenspel
Misschien moeten we de kunst van het intercultureel samenleven afkijken van saxofonist Mete Erker en contrabassist Eric van der Westen. Nauwkeurig naar elkaar luisterend, met plezier lettend op het spel van de ander en daar subtiel op inspelend, zorgen zij voor twee fijnzinnige muzikale bijdragen aan het Wereldpodium. Een demonstratie van wat handen kunnen bewerkstelligen als ze licht de kleppen en de snaren beroeren en samen precies het goede ritme en tempo bepalen en bewaren.

Successtories
Een 24-jarige promovendus van Marokkaanse afkomst die zich bezighoudt met de stabiliteit van de Nederlandse dijken, een 17-jarige Antilliaanse die op haar 7e niet anders deed dan vechten en tegenwoordig debatwedstrijden wint en een 16- jarige Afghaanse die van huis uit al twee talen spreekt en in twee jaar schakelklas ook nog vloeiend Nederlands heeft geleerd en nu op het VWO zit. Zij zitten na de pauze op het Wereldpodium en kijken zelfbewust de zaal in. ‘Wat is jullie geheim?’ vragen Ralf Bodelier en Ilse Vossen aan hen. Want in Nederland doen allochtone jongeren volop mee in het onderwijs maar zijn hun resultaten minder goed dan die van Nederlandse leeftijdgenoten. “Ouders die stimuleren en het belang van hoger onderwijs inzien, eigen ambities en een goed project op school zoals het PIT (Promotieteam Intercultureel Talent) op het ROC Tilburg”, noemen de jongeren als succesfactoren. “Jezelf niet naar beneden halen”, zegt ROC-studente Jelissa Koolman overtuigd, “Zelfvertrouwen uitstralen en je niet laten ontmoedigen.”

Lange route
Opnieuw vult Theo Dunnewijk het gesprek aan met onderzoeksgegevens. Allochtone jongeren kiezen opvallend vaker voor de lange onderwijsroute (VMBO-MBO-HBO-WO). Dit kost hen meer leerjaren en meer overstappen met alle uitvalrisico’s van dien. Vergelijkend onderzoek met andere Europese landen laat zien dat in Zweden, Frankrijk en België, met algemeen vormend onderwijs tot 15 jaar, veel meer allochtonen meteen doorstromen naar het VWO. De overstap in Nederland met 12 jaar komt voor veel allochtonen blijkbaar te vroeg. Nog een ervaringsgegeven komt van de directeur van de Tilburgse School voor Journalistiek. Deze HBO-opleiding wil meer allochtone studenten opleiden, er is ook vraag naar hen vanuit de media, maar slaagt er niet in om dat percentage te verhogen. Van de 900 studenten zijn er jaarlijks zo’n 15 allochtoon en dat aantal daalt. Promovendus Mohammed Chahim weet dat veel allochtone studenten kiezen voor studies ‘met status’’ zoals economie en rechten en minder belangstelling hebben voor culturele werkterreinen als journalistiek. Zelfs is hij ook gefrustreerd dat hij als aio zo weinig verdient en daardoor een minder gewilde huwelijkskandidaat is. ‘Het is niet te verteren dat je vrouw meer zou verdienen dan jij!’

Nieuwe kosmopolieten
Een battle for brains of een battle for gains? Uit de getuigenissen van de internationale studenten in het boekje ‘Cosmopolitans, How international students change global society’ –uitgereikt bij de uitgang van het Wereldpodium- blijkt dat beide het geval is. Jonge studenten uit de hele wereld trekken naar Nederland, in dit geval naar Tilburg, en ervaren aan de lijve wat het betekent om wereldburger te zijn. Dat brengt worsteling met zich mee, winst en ook verlies maar in ieder geval waardevolle ervaringen die mensen graag met elkaar delen, bijvoorbeeld op een Wereldpodium.

Tekst: Marianne Dagevos
Marcada Project en Tekst, www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes