‘Minder vlees mevrouw, weet u ook waarom?’

Lang leve onze veestapel: over sojabonen, varkensflats, methaangas, melkpoeder en kunst

In een week waarin weer groep Nederlandse veehouders geconfronteerd wordt met een grootscheepse ruiming van hun dieren, komt het Wereldpodium met een hoogst actueel thema, namelijk Vlees en onze Vleesconsumptie. In de 25^e editie (alweer) van het podium is het opnieuw volle bak in de Tilburgse Studiozaal. Veel bezoekers maar ook veel sprekers, veel muziek, veel hapjes en veel info over een onderwerp dat uiteenlopende emoties oproept. De schadelijke gevolgen van vleesconsumptie liggen voor het oprapen maar het aantal vegetariërs in de wereld komt niet boven de 6% en dat is dan grotendeels te danken aan de vele vegetarische Hindoes in India.

Weinig aanhangers
De bezwaren tegen massale vleesproductie zijn langzamerhand wel bekend: CO2 emissie van de veestapel, dieronterende situaties in de bio-industrie, kap van regenwouden voor sojaplantages en dreigende voedselschaarste als steeds meer mensen vlees gaan eten. Desondanks, wist presentator Ralf Bodelier te melden, heeft de vegetarische levensstijl nooit veel aanhangers gekregen (zo’n 800.000 in Nederland) en is het eerste wat mensen doen als ze welvarender worden: meer en beter vlees kopen.

De vijf sprekers hadden hun lievelingsrecept doorgegeven en de bezoekers van het Wereldpodium zagen dat vanonder vier van de vijf stolpen een vleesgerecht tevoorschijn kwam; van orgaanvlees tot varkensvlees van de Keurslager en van bief van Nederlandse herkomst tot spekjes. Alleen Niko Koffeman, senator van de Partij voor de Dieren en vervanger van Marianne Thieme, had gekozen voor een quiche met paprika en paddestoelen.

Boeren, winden, schijten
Het verhaal van Koffeman en zijn partij is duidelijk: de veehouderij is de belangrijkste veroorzaker van de CO2 emissies. 40% van het broeikasgas is direct of indirect toe te rekenen aan de vleesproductie en daarmee is deze sector de grootste schuldige. Bodelier waagde het om deze toerekening te betwijfelen want wat te denken van onze auto- en vliegtuigkilometers en de uitstoot van de kolencentrales? Tussen de discussie door zagen we vrolijke animaties uit Meat the Truth, de film die Marianne Thieme de volgende dag in Kopenhagen zou presenteren. De vrolijke en vriendelijke dieren boeren, winden en schijten erop los en dat draagt allemaal bij aan de opwarming van de aarde. Toch is dat punt over het algemeen niet het belangrijkste bij onze bedenkingen bij de vleesproductie. Veel gevoeliger liggen kwesties als ‘varkensflats’ en ‘ruiming van gezonde of zieke dieren’.

Gesloten kringloop
Jan-Willem van der Schans van het LEI vond ook het dat de Nederlandse veehouderij ‘uit de hand was gelopen.’ Met 30 miljoen geslachte varkens en 10 miljoen geslachte konijnen per jaar, heeft Nederland wel erg veel productie op weinig vierkante kilometers. Bovendien is de keten tussen de veehouder en de consument vaak onnodig lang en ingewikkeld geworden. Kortere kringlopen, was zijn pleidooi en hij illustreerde dit met het idee van een varkenshouderij dichtbij de stad. “Varkens kunnen goed in de stad leven”, vertelde de landbouwwetenschapper, “Ze kunnen voedselresten van horeca en huishoudens eten en hebben geen grote wei nodig. Een varkensflat met een balkonnetje is voldoende.” Uit onderzoek is gebleken dat als de voedselresten van een stad naar de varkens gaan, er dan voldoende varkens gehouden kunnen worden om alle inwoners maandelijks van een stukje vlees te voorzien. Een gesloten kringloop dus, inclusief vleesconsumptie.

Alles bruikbaar
In haar bijzondere kunstproject ‘Pig 05049’ laat Christien Meindertsma zien dat  het varken behalve vlees ook grondstoffen levert voor nog zo’n 150 andere producten, zoals medicijnen, fotopapier, kauwgum, crèmespoeling en biodiesel. Alles van een varken is bruikbaar en het dier is niet alleen onderdeel van een grote industriële keten maar ook ontdekt als kunstobject. Behalve het varken hebben ook het paard, de poes, de koe en andere dieren een hoofdrol in de expositie ‘Meating’ die op 15 december vlak voor het Wereldpodium geopend werd. Deze tentoonstelling is een initiatief van kunstenaar en fotograaf Tineke Schuurmans, zelf ook gefascineerd door vlees. Tijdens het Wereldpodium waren beelden van een paar geëxposeerde werken te zien. Beeldend kunstenaar Tinkebell toont het handtasje dat ze maakte van haar zieke kat nadat die overleden was. Het leverde haar meer dan 1000 hatemails op. Mieke Smits toont filmpjes van liposuctie. Het vet dat mensen laten verwijderen, kan worden bereid tot voedsel voor de Derde Wereld. Al 8000 mensen meldden zich bij de kunstenaar om hun vet beschikbaar te stellen…

Efficiency en dierenwelzijn
Presentator Meike de Jong, zelf vegetariër maar wel met vis, ging op bezoek bij melkveehouder Pierre van Oort in Biest-Houtakker. Pierre heeft een hypermodern bedrijf waar de koeien vrij rondlopen in de stal en zelf bepalen wanneer ze gemolken willen worden. Alles is gericht op efficiency en dierenwelzijn want alle melk van deze veehouderij gaat, verwerkt tot melkpoeder, regelrecht naar Saoedi-Arabië. Zo’n 1,9 miljoen liter per jaar leveren de 200 melkkoeien van Van Oort maar de kinderen uit Tilburg of Biest-Houtakker drinken daar geen beker schoolmelk van. De efficiënte productie heeft een keerzijde, de eisen aan voedselveiligheid zijn zo hoog dat kalfjes na een dag bij hun moeders worden weggehaald . De kans op besmetting via de kalfjesmonden is te groot. Dit verhaal levert een discussie op tussen de sprekers of je dieren met mensen mag vergelijken en op welk niveau van welzijn dierenwelzijn eigenlijk zit.

Groene Stroomprincipe
Voor het laatste thema komt Gert van de Bijl aan het woord, soja-expert bij Solidaridad. Hij benadrukt dat soja een prachtig, veelzijdig en eiwitrijk product is dat verwerkt wordt in zeker 60% van onze levensmiddelen. Het probleem is de massale sojaproductie in landen als Brazilië, ten koste van regenwoud en gemengde landbouw. De soja wordt grootscheeps geïmporteerd naar China en Rotterdam. Nederland is de tweede soja-importeur ter wereld en het meeste gaat op aan veevoer voor koeien en kippen. Solidaridad heeft eerst geprobeerd via eerlijke handel een stroom duurzaam geproduceerde soja op de markt te brengen maar dat bleek niet concurrerend te krijgen. Daarvoor is de reguliere stroom te massaal. Nu wordt het Groene Stroomprincipe toegepast: afnemers zoals Campina, Beemsterkaas en Ben&Jerry betalen voor de productie van duurzame soja en deze wordt, vermengd met de ‘gewone’ naar Nederland geïmporteerd. Blijkbaar het hoogst haalbare op dit moment. Ook deze informatie levert reactie op van de andere sprekers. Hulde voor bedrijven als Campina die hun nek uitsteken en afkeuring voor de manier waarop wij nu ons vlees betalen. “De maatschappelijke kosten van vleesproductie worden niet doorberekend en de bio-industrie wordt via Europese programma’s zelfs gesubsidieerd”, meent Niko Koffeman en dat levert hem applaus uit de zaal op.

Klokkenluider
De uitsmijter van de avond komt ook uit de zaal. Een mevrouw vertelt dat zij de opnamen heeft gemaakt van nog levende biggen in een destructieton bij een Brabantse varkensmesterij. Die ton was bestemd voor destructiebedrijf Rendac in Son en zou alleen dode dieren bevatten. Haar opnamen zijn uitgezonden op Omroep Brabant maar zouden een incident betreffen. De mevrouw weet te melden dat een ‘klokkenluider’ van Rendac heeft verklaard dat het veel vaker voorkomt dat er nog levende dieren in de destructietonnen van veehouderijen zitten. Een pittig bericht in deze tijden van ruimingen en dierenleed.

Goed voornemen
Aan het eind van de avond komt het goede voornemen voor 2010 van Ralf Bodelier: het Wereldpodium blijft in 2010 interessante debatten organiseren en in de pauzes een snack aanbieden. Maar daarin zal geen vlees meer verwerkt zijn. Van de pauzehapjes van 15 december, deels gehaktballetjes, deels Meatless en deels vega-nuggets, konden de gehaktballetjes op de minste belangstelling rekenen. Nog een hapje voor de Tilburgse stadsvarkens?

Tekst: Marianne Dagevos, www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes