‘Als je aan micro wilt verdienen, ga dan naar Microsoft!’ roept Gert van Maanen tijdens het laatste Wereldpodium. Zelf ruilde deze ING-bankier in 1993 zijn gepantserde BMW met chauffeur in voor een directiepost bij Oikokrediet, een oecumenische bank voor de armen. “Toen ik voor het eerst van dat initiatief van de kerken hoorde, dacht ik: dat wordt niks!”, bekent hij ruiterlijk, “Maar toen ik later hoorde hoe relevant die microkredieten zijn, hoe sterk de organisatie is en hoeveel arme mensen dat geld gewoon terugbetalen, was ik om.”

Rentepercentages
Micokredieten zijn inmiddels de bekendste en meest toegepaste vorm van ontwikkelingssamenwerking niet gebaseerd op hulp maar op transacties. Met Mohammed Yunus als inspirerend voorbeeld in Bangla Desh en Máxima als ‘godmother’, mag het microkrediet zich verheugen in een grote sympathie. “Microkrediet geeft perspectief”, legt Van Maanen uit op het Wereldpodium: “Het is bedoeld voor mensen die geen plan, geen vrienden en geen ondernemingszin hebben maar wel een gezin om te voeden. Dankzij het microkrediet lukt dat vandaag en misschien zelfs de hele week.”

Het imago van het microkrediet kreeg wel een deukje toen na de pauze bleek dat de rentepercentages die arme mensen betalen, kunnen oplopen van 20 tot 80%. ‘Een schande’, vond één van de Wereldpodiumbezoekers.”Zakken vullen over de rug van armen heen.” Geduldig legde éminence grise Van Maanen uit dat microkredieten verstrekt worden in landen met een gierende inflatie en zonder banksysteem of pinautomaat. Dat maakt deze kredietverlening arbeidsintensief en kwetsbaar. “Mensen worden niet afgeschrikt door die rente”, voegde hij er nog aan toe, “Het gaat ze om de hoofdsom, daarmee kunnen ze iets realiseren wat anders nooit zou lukken.”

Op elkaar letten
Van microkrediet naar microverzekering is niet zo’n grote stap. Want wat beseft die arme boer net nadat hij met een microkrediet een koe heeft gekocht? Dat het dier kan doodgaan en alles dan weer van voren af aan begint. Toon Bullens beschikt over een jarenlange ervaring met microverzekeringen ‘als hulpmiddel om de economie verder te helpen’. In zijn bijdrage gebruikte hij het voorbeeld van een huisarts voor een kleine dorpsgemeenschap. De afzonderlijke gezinnen kunnen die medische hulp niet betalen maar met een contributiesysteem is een vast inkomen voor die arts te garanderen. “Kleine premies houden een samenleving draaiend en maken de individuele economische inspanningen relevant”, legde Bullens uit, “Bovendien gaan de mensen op elkaar letten.” Sinds kort is hij verbonden aan de Business Universiteit van Nyenrode om kennis en ervaring van hier en daar uit te wisselen.

Uiterst kritisch
Mensen die van 1 of 2 dollar per dag kunnen overleven, zijn niet dom maar juist uiterst slim en inventief, benadrukten alle sprekers van dit Wereldpodium in navolging van C.K. Prahalad die het concept ‘Bottom of the Piramid’ lanceerde. Dit concept wordt verder uitgewerkt en beproefd in het BoP Learning Lab waar Myrtille Danse werkzaam is. Op 12 mei legde zij uit wat dit laboratorium doet. Samen met bedrijven en ontwikkelingsorganisaties worden BoP-producten en diensten ontwikkeld. Eenvoudige producten die bereikbaar zijn voor die enorme markt van zo’n 4 miljard mensen die met 1 tot 5 dollar per dag moet rond komen. Deze mensen zijn uiterst kritisch waar ze hun geld aan besteden. Tegelijk zijn er een aantal producten en diensten die bovenaan het lijstje staan. Myrtille Danse noemt: ‘Verlichting, schoon drinkwater, gezonde voeding en toegankelijke ICT.’ Een voorbeeld van een BoP-product zijn ontbijtjes met veel vitaminen die via scholen worden verstrekt. Dit soort producten kunnen door Unilever worden ontwikkeld en door plaatselijke partners worden verspreid.

Hulp als investering
Uit het verhaal van Myrtille Danse blijkt dat in de praktijk ontwikkelingshulp en productontwikkeling voor nieuwe markten, niet zo ver van elkaar staan als verwacht. “Vaak helpen ngo’s om te investeren of bedrijvigheid op te starten”, wist zij te melden. “Dan gaat het sneller en met minder afbreukrisico.”

Prins bij de balie
Na de pauze toonden de presentatoren een aardige reclame van een BoP-product. We zagen een Indiaas meisje dat droomde van een carrière als stewardess maar werd afgewezen vanwege haar donkere huidskleur. Gelukkig zat de toegang tot haar geluk in een klein tubetje. Voor een luttel bedrag kon zij veel Ayurvedische kruidenkracht kopen waardoor zij snel veel tinten witter werd. Zo kwam alles nog goed mede omdat de prins van haar dromen de tweede keer bij de balie van de luchtvaartmaatschappij al op haar stond te wachten.
Wat vinden wij van dit BoP-product dat wel toegankelijk is voor brede lagen van de Indiase bevolking? De presentatoren Ralf Bodelier en Evelijne Bruning daagden publiek en deskundigen uit om hun mening te geven. “De consument beslist”, was de meest gehoorde reactie, “Dat ontslaat producenten natuurlijk niet van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

Nieuw obstakel
Die vrouw die met een microkrediet een bestaantje heeft opgebouwd en met haar inkomsten wat BoP-producten kan kopen voor haar en haar gezinsleden, krijgt vervolgens misschien te maken met een nieuw obstakel. Haar man misgunt haar het succes en begint haar het leven zuur te maken. Zij kan niet naar een advocaat of een bureau voor rechtshulp stappen om een scheiding aan te vragen maar hoeft de situatie ook niet lijdzaam te ondergaan. Micro-justice is een nieuwe, laagdrempelige dienst gericht op de armen. Jin-Ho Verdonschot zit op het Wereldpodium om deze dienstverlening toe te lichten. De belangrijkste pijlers van Microjustice zijn op dit moment identiteitsregistratie en mediation. In veel ontwikkelingslanden is het duur (tot wel een half maandsalaris) en ingewikkeld om aan een paspoort te komen, tegelijk is zo’n document een voorwaarde voor legaal werk, eigendomsregistratie en voorzieningen. Door de aanvraag van paspoorten collectief en op afbetaling te regelen, kunnen meer mensen in het bezit komen van een ID-bewijs. Mediation kan worden bevorderd door lokaal geschikte mensen op te leiden en door bijvoorbeeld ‘sharing rules’ toe te passen bij echtscheiding, te verspreiden via de radio of via het web.
In alle gevallen gaat het om transacties die zo laagdrempelig mogelijk zijn maar waarvoor wel wordt betaald. Dat blijft een nog wat ongemakkelijke combinatie voor veel bezoekers van het Wereldpodium; geld verdienen met producten en diensten voor de allerarmsten. Toch zien velen de waarde wel in van die economische basis.

Micromuziekjes
Voor- en tegenstanders van de micro-diensten worden ondersteund of onderbroken door de sirenes, maagborrelingen, geluidssalvo’s en andere micromuziekjes die de hele avond geproduceerd worden door Jacques Palinckx achter zijn draaitafel. Net voor de pauze komt hij even van zijn platformpje af om ons te laten kennismaken met zijn microgitaar die hij op de vrijmarkt kocht voor het microprijsje van € 2,–. Daarna is het tijd voor een microhapje, een amuse met een kwartelei.

Macro-inspanningen
De deskundigheid spatte er weer vanaf op dit Wereldpodium over micro- (of macro?) inspanningen voor een betere wereld. Ook het publiek, ook dit keer een aardige mengeling van jong en oud, vertrouwd en nieuw, weerde zich goed om de voors en tegens van al die inspanningen af te wegen.

Tekst: Marianne Dagevos, Marcada Project en Tekst www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes