Eerste Peerke Donderslezing: persoonlijk engagement en positief Tilburg-gevoel

Door Marianne Dagevos

In een stad waar ‘politici slechts zeiken’, was het hoognodig om het positieve Tilburg-gevoel een flinke boost te geven. Dat gebeurde op zondagmiddag 1 november, uitgerekend in het veelbesproken MIDI Theater, en de grote gangmaker daarvoor bleek een eenvoudige missionaris te zijn. Een typisch Tilburg ‘menneke’, tweehonderd jaar geleden geboren maar nog steeds springlevend in de Tilburgse volksdevotie en nu ook omarmd door intellectuelen en bestuurders. Peerke wordt hij liefkozend genoemd en ook wel: icoon van de Tilburgse identiteit, inspiratiebron voor naastenliefde en barmhartigheid, toonbeeld van wilskracht, doorzettingsvermogen en sociale bewogenheid. In Suriname heeft hij overigens andere kwalificaties. Suriname is het land waar hij ruim dertig jaar woonde, werkte en overleed en waar hij nog steeds vereerd wordt. De gelovige Surinamers spreken van pater Donders of Petrus Donders en roepen hem aan om voorspraak te doen voor hun problemen en noden.

Nieuwe waardering
In Nederland is Peerke Donders geseculariseerd, constateerde presentator Ralf Bodelier. Die secularisatie heeft gezorgd voor een nieuwe betekenis en waardering van deze zalig verklaarde volksheld. Daarom was de tijd rijp voor de eerste Peerke Donderslezing in Tilburg, uitgesproken op 1 november, op Allerheiligen. De Peerke Donderslezing is een initiatief van het Wereldpodium dat op deze manier aandacht vraagt voor mondiale onderwerpen die ons allemaal raken. Bijna 400 mensen kwamen naar het nieuwe theater en maakten kennis met de nieuwe Commissaris van de Koningin in Brabant, Wim van de Donk die deze eerste lezing uitsprak.

Volstrekt uniek
Voor de pauze draaide het programma om Peerke Donders, zijn persoon en zijn betekenis voor onze tijd.
Ellen van Kempen en Lout Donders (verre familie) maakten een documentaire over de beroemde Tilburger, zijn leven en zijn brieven. Aan de hand van fragmenten uit de film, bespraken de documentairemakers samen met Paul Spapens en Herman Vuijsje de verschillende kanten van de missionaris.

Paul Spapens kwalificeerde zich als ‘super Tilburger’ en noemde Peerke Donders ‘volstrekt uniek in zijn tijd en voor onze tijd’. Spapens prees de beweging van onderop die ervoor zorgt dat Donders levend blijft. Een mooi voorbeeld is het museum dat onlangs voor hem gebouwd is, ‘Het Peerke Donderspaviljoen, museum voor naastenliefde’. Journalist Herman Vuijsje zag het wat genuanceerder. Hij wees erop dat Donders wel protesteerde tegen de gewelddadige behandeling van de slaven maar dat hij niet het systeem aanklaagde dat de slavernij mogelijk maakte.

Lout Donders voelde zich vanwege zijn achternaam moreel verplicht om het verhaal van Peerke verder uit te dragen. De film die hij produceerde en die Ellen van Kempen maakte, is inmiddels vertoond in de Tilburgse bioscoop Cinecittà en op Omroep Brabant. De Zuid-Amerikaanse première komt eraan. Van Kempen is geraakt door de wilskracht van de kleine Peerke die priester wilde worden ook al was dat onmogelijk voor kinderen uit de arbeidersklasse.

Een precair onderwerp is de heiligverklaring van Peerke Donders die nog op zich laat wachten. In 1982 werd de Tilburgse missionaris wel zalig verklaard, maar voor de heiligverklaring zijn bewijzen nodig van een tweede wonder en het valt niet mee om die te verzamelen. Misschien is het leven van Peerke wel het grootste wonder, concluderen de panelleden. Zowel zijn doorzettingsvermogen, als zijn werk in Suriname en zijn zorg voor de melaatsen zonder zelf ooit ziek te worden.

Meeswingen
Ook zanger Henk van kasekoband Bradi Banti uit Amsterdam heeft van pater Donders gehoord. De voorman van deze Surinaamse groep zingt echter liever over mooie meiden en over andere dingen die het leven fijn en vrolijk maken. Meestal heeft de band een publiek dat lekker meeswingt op de aanstekelijke muziek maar de stevige stoelen van het MIDI Theater laten weinig ruimte voor deinende heupen en zwaaiende armen. In de pauze is er als vanouds een Wereldpodiumsnack, deze keer geïnspireerd op de Surinaamse keuken.

Persoonlijk engagement
Na de pauze mag Wim van de Donk de eerste echte Peerke Donderslezing uitspreken. Voor hij Commissaris van de Koningin werd, was Van de Donk voorzitter van de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) dus van deze erudiete man mag iets verwacht worden.

De luisteraars worden niet teleurgesteld, want Van de Donk put uit een breed arsenaal aan kennis en gegevens om zijn verhaal kracht bij te zetten. Zijn thema luidt: ‘Het weten van de wereld, Geloven in Duurzame Ontwikkeling’. Allereerst legt Van de Donk uit dat de nadruk op meten, zowel in de economie als in de ontwikkelingssamenwerking, zijn grenzen heeft bereikt. De huidige crises zijn vooral van morele en culturele aard en worden veroorzaakt door het gegeven dat we ons geen ‘onderdeel meer voelen van een groter geheel’. Economie moet weer deel worden van de sociale wetenschappen en de religieuze en spirituele dimensie van het leven moeten veel meer waardering krijgen om de gewenste duurzame ontwikkeling een kans te geven. De commissaris voert Peerke Donders op als voorbeeld van een mens die vanuit zijn persoonlijk engagement en een sterke overtuiging zijn opdracht in de wereld uitvoerde en zijn waarden in praktijk bracht ten gunste van de allerarmsten.

Het verschil tussen ‘wij’ en ‘zij’ moet vervallen, aldus Van de Donk. We moeten allemaal ontwikkelen en ons gedrag veranderen. We moeten ontwikkelingshulp of ontwikkelings-samenwerking vervangen door strategieën voor mondiale ontwikkeling die ons allemaal raken.

Mogelijkheden van internet
De beschouwing van Van de Donk wordt concreet gemaakt door Anna Chojnacka die de 1%club oprichtte, een marktplaats voor kleinschalige ontwikkelingsprojecten. Anna is afkomstig uit Polen en weet hoe het is als een ideologie je leven vormgeeft. Ook kent ze het verhaal van haar grootvader die met elke machtswisseling zijn spaargeld verder zag slinken.

Tegelijk is deze politicologe gefascineerd door de mogelijkheden van internet. ‘Mensen die iets willen met elkaar, kunnen elkaar op elk moment bereiken en afspraken maken.’ Op dat gegeven is de 1% club gebaseerd voor mensen die 1% van hun tijd of geld willen geven aan een project in een ontwikkelingsland dat hun het meeste aanspreekt. Via de site www.1procentclub.nl kunnen projecten en deelnemers elkaar ontmoeten en meteen zaken doen. De site is zeer interactief en maakt allerlei dwarsverbanden mogelijk.
Anna zelf beperkt haar inzet niet tot 1% maar doet de overige 99% er van harte bij. ‘Door dit werk kom ik dagelijks de mooiste mensen en de mooiste projecten tegen’, verklaart ze aan de presentator Meike de Jong en besluit zo de eerste Peerke Donderslezing met een positief geluid en veel persoonlijke betrokkenheid. Dat zou de Tilburgse missionaris zeker hebben aangesproken.

Tekst: Marianne Dagevos, www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes

(klik op de afbeelding voor vergroting)

Voor de integrale tekst van de Peerke Donderslezing: klik hier (pdf)