‘Een optimist is een slecht geïnformeerde pessimist’, staat op één van de deuren in het damestoilet. In de Studiozaal zitten twee heren die niet de indruk maken slecht geïnformeerd te zijn en toch een matig tot groot optimisme uitstralen. Het onderwerp is de economische crisis en diverse andere crises die onze planeet teisteren en de heren zijn twee vooraanstaande economen: Arnold Heertje, aangekondigd als ‘godfather’ van de economische wetenschap en Marcel Canoy, hoogleraar economie en tot voor kort actief in een denktank van Eurovoorzitter Barroso.
Economische Emile Ratelband
Met tweehonderd toehoorders zit de Studiozaal van de Tilburgse schouwburg tjokvol. Iedereen is benieuwd hoe de hoogleraren economie denken over het verloop van de verschillende crises en hoe zij kunnen worden opgelost.
Canoy zet eerst een paar misverstanden recht: economen kunnen niet de toekomst voorspellen noch een crisis oplossen. Wel kunnen zij wetmatigheden analyseren en daarover een advies uitbrengen. Na de pauze levert dit punt een vraag op uit het publiek:wellicht is er ook sprake van een ‘economencrisis’: jaarlijks studeren immers honderden economen af en vinden hun weg naar de arbeidsmarkt maar de economie gaat daar niet van floreren.
Nestor Heertje stelt op zijn beurt: “Een crisis; ik heb dat idee nooit gehad. Wat er nu in de wereld gebeurt, heeft zoveel positieve kanten dat we over enkele jaren zullen spreken van het tijdperk vóór en dat na de crisis.”
Canoy voelt er niet veel voor zich te afficheren als een economische Emile Ratelband maar constateert wel dat in crisistijd beleidsvoorstellen sneller worden uitgevoerd. Tegelijk kan een crisis ook aanleiding zijn voor protectionisme en kartelvorming.
‘No future’
Presentator Ralf Bodelier wisselt zijn vragenvuur af met clips en vraagt de deskundigen de crisissituaties met elkaar te vergelijken. We zien hoe in de Dreigroschenoper (jaren ’30) de perverse kapitalist Mack the Knife bezongen wordt en hoe de Sex Pistols het in 1977 uitschreeuwen: ‘No future’. Is kapitalistisch machtsmisbruik of een stemming van moedeloosheid en lamlendigheid, ook nu aan de orde? Een beetje wel en toch weer anders, vinden de economen. Heertje spreekt van de actuele ‘dehumanisering van financiële transacties’ en Canoy wijst op het belang van de cultuur ‘waarin wordt ondernomen en geconsumeerd’. In een cultuur waarin ondernemen positief wordt gewaardeerd en de consumptie direct gekoppeld is aan behoefte, kan een crisis positief uitpakken. Dat ligt anders voor ontwikkelingslanden waar de problemen op korte termijn verergeren, volgens professor Heertje. Voor de langere termijn ziet hij wel wat lichtpuntjes vooral als problemen meer gecoördineerd worden aangepakt en de mondiale oriëntatie bij burgers en bestuurders toeneemt.
Kortom, door de druk van de crisis/crises zijn er wel tekenen van een ‘nieuwe wereldorde’ te bespeuren maar het kan nog alle kanten opgaan, concluderen de economen die eerder nog beweerden de toekomst niet te kunnen voorspellen.
Communiceren met muziek
Alle sprekers van het Wereldpodium van 3 februari kregen te maken met de Roemeense accordeonist Roman Romica die met een glimlach om de mond op het podium verscheen en ongenaakbaar hun verhaal onderbrak en overstemde met zijn weemoedige deuntjes. De straatmuzikant verstaat geen woord van die druk pratende Nederlanders dus hij communiceert, effectief, met zijn muziek en zijn vriendelijke ogen. De Wereldsnack in de pauze is dit keer sober gehouden: een stukje gebakken spek op roggebrood.
Het tweede deel van de avond start met een spreker op de zeepkist. Marcel Scheurs van COS Brabant vult dit nieuwe Wereldpodiumonderdeel in. Hij roept het publiek op een manifest samen op te stellen over de welvaartscrisis. Belangstellenden om mee te denken en te schrijven, kunnen zich bij hem melden.
Duurzaam consumeren belonen
Daarna is het de beurt aan Frans Otten van Tendris om de waarde van duurzaam ondernemen te onderstrepen, juist in tijden van crisis. Tendris is een aanjaagbedrijf voor duurzame producten en diensten tegen concurrerende prijzen. ‘Als je duurzaam wilt consumeren, moet je daarvoor worden beloond en niet gestraft’, aldus de ondernemer in streepjespak en met blonde kuif. ‘De crisis helpt mensen om te rekenen en dan gaan ze slimmer inkopen’, weet Otten. ‘Wij motiveren de industrie om duurzame producten te maken met meer marge.’ Met behulp van sheets brengt Otten zijn verhaal met overtuiging en aplomb maar hij krijgt toch een paar kritische vragen uit het publiek. “Als een ondernemer lampen verkoopt die 35 jaar meegaan, waar leeft hij dan van in de tussentijd?”
Principes of rendement
Marilou van Golstein Brouwers is directeur van de investeringstak van de Triodos Bank. In haar ‘elevator pitch’ legt ze de nadruk op de dienstbare rol van de bankier: spaargeld aantrekken en dat uitzetten bij ondernemers met wie je een langdurige relatie opbouwt. ‘Terug naar de kern’ vindt Van Golstein Brouwers en vasthouden aan je uitgangspunten. Dat dat wel eens lastig is, illustreert ze aan de hand van een situatie in Nicaragua. Een bank aldaar waarvan Triodos aandeelhouder is, is de enige financiële instelling in het land met liquiditeit. De directie wordt door de regering onder druk gezet om ook te investeren in bedrijven die buiten de Triodosdoelstellingen vallen. Hoe houd je dan vast aan je principes?
Vanuit de zaal komen vragen over die principes: de beleggingen van de Triodos Bank zijn weliswaar volkomen transparant en duurzaam maar het gaat wel om een heel klein aandeel van de grote beleggingsmarkt. Giganten als ABN-Amro kunnen heel wat meer ‘verschil’ maken als zij duurzamer gaan beleggen. Bovendien zou duurzaam beleggen het hoogste rendement moeten opleveren. Medewerkers en oud-medewerkers van genoemde grote bank melden zich: Triodos heeft zeker een functie als voortrekker en luis in de pels maar de grote banken laten zich voorlopig nog leiden door rendement. Of de glimlachende accordeonist ook last heeft van al deze prangende vragen, zullen we niet weten. In ieder geval sluit zijn muziek een spetterend Wereldpodium af met actuele dilemma’s en originele meningen. Voor de vertrekkende gasten is er bij de uitgang interessant leesvoer om de thema’s van de avond verder uit te diepen: ‘Echte economie’ van Arnold Heertje wordt uitgedeeld, een cadeautje mogelijk gemaakt door de Triodos Bank.
Tekst: Marianne Dagevos, Marcada Project en Tekst www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes