‘Anderen helpen door onszelf te helpen’

Voor de derde keer op rij organiseerde het Wereldpodium, in samenwerking met vele partners, de Peerke Donderslezing. Dit jaar met Femke Halsema als hoofdspreker en Wim van der Donk als vaste gast en evaluator. Poppodium 013, gewoonlijk rustig op de zondagmiddag, puilde nu uit met ruim 600 bezoekers, ongeveer de helft had voorafgaand aan de lezing, een bezoek gebracht aan de Tilburgse Voedselbank.

Als een cipier zit hij achter zijn bureau. Voor hem staan drie mandjes met zwarte, beige en rode munten. Aan de andere kant munten in dezelfde kleuren maar dan met een gat in het midden. “Daar hebben we het varken uitgehaald”, zegt hij lachend. We staan in het voorportaal van de Tilburgse Voedselbank. Hier staan elke vrijdag mensen in een lange rij te wachten tot ze ‘het paradijs’ mogen binnentreden. De munt bepaalt op welk pakket ze recht hebben: zwart voor grote gezinnen, beige voor kleine of rood voor alleenstaanden/echtparen, al of niet halal. Nu staan wij er. Zo’n driehonderd weldoorvoede, betrokken burgers uit Tilburg en omgeving, de meeste nog nooit bij een Voedselbank binnen geweest of hooguit als vrijwilliger. Een aantal vooroordelen moeten dus eerst uit de wereld geholpen worden. Nee, niet al het eten hier is over de datum, ook de voedselbank moet voldoen aan de Voedsel- en Warenwet en nee, de Voedselbank is er niet voor iedereen en voor altijd, maar alleen voor een bepaalde groep die een verwijzing heeft van Maatschappelijk Werk en dan voor een maximum van drie jaar. ‘Geen pakket, zonder traject’, blijven de bestuursleden van de Tilburgse stichting maar herhalen. Dat wil zeggen: iedereen die hier eten haalt, moet tegelijk werken aan zelfredzaamheid.

Overproductie
De Tilburgse Voedselbank blijkt een goed geoliede organisatie die al tien jaar bestaat en met 30 vrijwilligers wekelijks zo’n 275 voedselpakketten verstrekt waarvan ongeveer 750 mensen eten. Op een ander verdeelpunt in Tilburg worden nog eens 100 pakketten verdeeld. De organisatie heeft goede contacten met voedselproducenten en handelsbedrijven die hun overproductie aan de voedselbank beschikbaar stellen. De Tilburgse organisatie is ook distributiecentrum voor Brabant en Zeeland zodat goederen uitgewisseld kunnen worden. En hoewel niemand graag naar een voedselbank gaat, zijn de Tilburgse gasten relatief verwend. Hun pakketten bestaan wekelijks uit 30 tot 35 verschillende artikelen en zij mogen in de royale markthal aan de Beelaerts van Bloklandstraat zelf hun boodschappen doen. Ze kunnen daar ook blijven hangen voor een kopje koffie met gebak, ‘als we dat hebben’. Zoals alle goede doelenorganisaties kan de Voedselbank altijd donaties gebruiken omdat de gemeentelijke subsidie niet meer dan ongeveer de helft van de onkosten dekt.

Eigen traject creëren
“De eerste keer denk je: als ik maar niemand tegenkom die ik ken”, zegt Annemarie. “Je voelt je klein, bekeken”, vult Tamara aan. Beide vrouwen zijn heel wat keren bij de Voedselbank binnen geweest en zijn heel dankbaar voor deze organisatie. De koudwatervrees van de eerste keer slaat om in een gevoel van saamhorigheid, beiden hebben veel steun gehad aan de andere gasten. Annemarie en Tamara vertellen beiden openhartig hun levensverhaal. We zitten inmiddels met zo’n 600 mensen in een volgepakt 013 voor het voorprogramma van de Peerke Donderslezing 2011. Recht voor het podium zitten Annemarie Bayens, Tamara Jansen en Meike de Jong. Ze praten over hun leven, hoe je van het ene moment op het andere in een diep dal kunt belanden en hoe je er weer bovenop komt. “Je moet kunnen knokken”, zeggen ze allebei, “Maar nu waardeer ik veel meer wat ik heb en zal ik nooit een ander veroordelen.” Na veel moeilijkheden hebben beide vrouwen weer een prettige, eigen woonruimte gevonden en zijn ze actief als vrijwilliger. “Je kunt ook je eigen traject creëren”, zegt Tamara in reactie op de rol van de talloze hulpverleners, alleen al in Tilburg meer dan 30 organisaties. Burgemeester Peter Noordanus en TIWOS-directeur René Scherpenisse  juichen de zelfredzaamheid toe en zijn allebei voorstander van een begeleidingstraject ‘op maat’.

Middenklasse
Nadat iedereen is verkwikt door een smakelijk armeluizensoepje bereid door Wendy en Olga van Wonka Kookt, is het tijd voor het hoofdgerecht van de middag: de Peerke Donderslezing door Femke Halsema. Zij is deze zomer voor stichting Vluchteling in Afrika geweest en heeft choquerende beelden gezien in Liberia en Ivoorkust. Toch begint ze haar lezing niet met een schets van de situatie daar maar met een terugblik op haar jeugd toen ze op zondagmiddagen samen met haar moeder ging kijken naar de ‘goudkust’ van Enschede. ‘Rijken kijken”, noemt ze het, een weliswaar enigszins gênant maar onschuldig vertier.

Via de studies van Tony Judd en Dambisa Moyo maakt Halsema de stap van de elite naar de middenklasse die in de westerse wereld onder druk staat en in de derde wereld overwegend ontbreekt. Een middenklasse geeft stabiliteit aan een samenleving en bevordert de solidariteit, aldus de oud-politica. Bij een gelijkmatige verdeling van de welvaart en beperkte verschillen tussen arm en rijk, is er voor leden van de middenklasse een perspectief: ze kunnen een rol spelen in de samenleving en hebben kans op sociale stijging. Dat motiveert hen om belasting te betalen en het land te helpen opbouwen. ‘We kunnen Afrika helpen door onszelf te helpen’, verklaart Halsema. ‘In een rechtvaardige en gelijkmatige samenleving, houden mensen de ogen open voor anderen die het moeilijker hebben en vluchten ze niet in wrok en rancune.’ Ten slotte breekt Halsema een lans voor de Chinezen die veel in Afrika investeren en de inwoners ‘volwassen’ tegemoet treden. Tegelijk ziet ze ook bij westerse ontwikkelings-organisaties een kentering richting economische investeringen en ondersteuning van bedrijvigheid.

Commissaris van de Koningin van Brabant Wim van der Donk, vaste gast bij de Peerke Donderslezing, evalueert de lezing van Femke Halsema en sluit zich aan bij haar analyse over het belang van de middenklasse. Het neoliberalisme noemt hij een ‘dwaallicht’ waardoor onze huidige morele en culturele crisis is veroorzaakt. Daarvoor in de plaats bepleit hij een nieuwe verzorgingsstaat met behulp van sociale media, een zelfkenniseconomie en een samenleving waarbij de gemeenschap de maat der dingen is. ‘Waarden zijn er niet automatisch, die moet je koesteren en burgerschap moet je oefenen’, aldus de betrokken Brabantse bestuurder.

En na zoveel mooie woorden is het tijd voor muziek. Met stevige beats en polderpolka’s maakt de Bossche band STRAF, 013 weer tot een poppodium waar natuurlijk geswingd mag worden. De fanfare van het ‘bijstere spoor’ roept op om alles uit het leven te halen net zoals Peerke Donders dat eens deed en Annemarie, Tamara en zoveel anderen dat in onze tijd doen.

Klik hier voor de lezing van Femke Halsema.

Tekst verslag: Marianne Dagevos, www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes

Naam: Gé Janssens (76)
Woonplaats: Wittem
Beroep: Medewerker bezinningscentrum De Zwanenhof. Ik was directeur, sinds mijn pensionering ben ik op persoonlijke titel betrokken.
Waarom gekomen: Ik ben redemptorist en als Lid van de congregatie Peerke Donders betrokken bij zijn zaligverklaring en het paviljoen.
Eerste reactie: Wat bemoedigend dat zoveel mensen op dit onderwerp zijn afgekomen.
Boeiendste spreker: De twee dames die zo open en nuchter over hun armoede praatten. Ze maakten de problematiek heel concreet. Mooi ook dat ze zich nu allebei inspannen voor anderen.
Opgestoken: Er werd gezegd: maak van je leven een mooi verhaal. Dat vond ik treffend gezegd. Veel beter dan ‘geniet van het leven’, het woord genieten stoort me altijd een beetje.
Minpunt: Het had wat korter gekund, maar misschien is dat ook mijn leeftijd.
Neemt mee naar huis: Deze twee dames zijn uit de armoede geraakt. Maar er zijn nog vele anderen. Sommigen hebben wellicht nooit anders gekend, hoe komen zij er bovenop?
Komt u terug? Graag

Naschrift: ons bereikte het droevige nieuws dat Gé Janssens kort na dit interview is overleden door een verkeersongeval. Hij ruste in vrede.

Naam: Mayke Kikstra (25)
Woonplaats: Tilburg
Beroep: Gemeenteraadslid voor de PvdA
Waarom gekomen: Ik wil weten wat er speelt in Tilburg door veel mensen te ontmoeten en het thema armoede vind ik erg belangrijk.
Eerste reactie: Wow, wat een mooie middag. De combinatie van het bezoek aan de voedselbank, de persoonlijke verhalen en de politieke invalshoek gaf een heel compleet beeld.
Boeiendste spreker: De persoonlijke verhalen over armoede waren het meest indringend. Bureaucratie kan heel cru zijn, blijkt weer.
Opgemerkt: Ik zag vanmiddag weer dat mensen samenbrengen oplossingen biedt. Verschillende mensen spraken Tiwos-directeur René Scherpenisse aan met goede ideeën voor zijn initiatief om sociale woningen energiezuinig te maken.
Minpunt: Femke Halsema zit zo in de materie dat ze nogal wat vakjargon gebruikte, dat was jammer.
Neemt mee naar huis: Ik ga zeker verder denken over de kleine initiatieven die mensen zelf ondernemen tegen armoede zoals de kledingruilparty van Annemarie Bayens.
Komt u terug? Jazeker, dit was ook niet mijn eerste Wereldpodiumbezoek.

Tekst interviewtjes: Marga van Zundert, www.margavanzundert.nl