Op woensdagavond 26 juni vond een mooie, sfeervolle opening plaats van de gesprekken op het Stadsstrand in de Piushaven. De locatie is prachtig, gastspreker Homayoon Hakimi (Iran) boeide het publiek dat vele vragen stelde. Gitarist Davit Kirakosyan (Armenië) kleedde het geheel mooi aan met zijn dromerige gitaarspel. De opkomst met zo’n 45 bezoekers was mooi, zeker gezien de kou. Onder het genot van een drankje en de warmte van een fleecedekentje luisterden allen geboeid naar het levensverhaal van Homayoon.
Hij vertelt rustig over martelingen, over als ‘kanonnenvoer’ kruipen door Iraakse mijnenvelden en over hangend aan een stroomdraad uit je raam vluchten voor de grenspolitie. Hij praat kalm over de tijden dat hij geen mens meer kon of wilde zien en over Nederlandse psychiaters die je wel willen helpen, maar zich niet eens een voorstelling kunnen maken van de beelden die in je hoofd rondspoken. Alle vragen beantwoordt hij: Hoeveel kost een smokkelaar? Ben je gelovig? Wat voor werk doe je nu? … Deze avond stokt Homayoon Hakimi’s stem op maar één moment. Bij de vraag ‘Waarom ben je niet bij je vader in Amerika gaan wonen?’
Daarvoor moet Homayoon terug naar de tijd van de Iranese Islamitische revolutie, 1978, toen hij 13 jaar oud was. De Sjah werd verjaagd door Khomeini en zijn aanhangers. Homayoon’s vader was een van de 18 gouverneurs van de Sjah, één van de twee die de revolutie overleefden. De familie werd direct opgesloten. “Voor de ogen van mijn vader drukten ze sigarettenpeuken op me uit, hingen me op aan mijn voeten en trokken een nagel uit. Een paar dagen werd ik gemarteld om hem te dwingen te praten. Hij kan mij nog steeds niet aankijken, zonder zich schuldig te voelen. Ook al heb ik hem bezworen dat hij niet de schuldige is, toch is het zwaar voor hem om mij om zich heen te hebben.”
Smokkelaars
Homayoon’s leven veranderde drastisch door de revolutie. “Vanaf dat moment leefde ik van dag tot dag. Want er kon altijd iemand komen om je midden in de nacht uit je huis te halen.” Alle bezittingen van zijn familie werden geconfisqueerd; ze waren aangewezen op vrienden en familie. Homayoon kon naar school, maar mocht niet studeren. Na de middelbare school moest hij in dienst en werd meteen naar het front met Irak gestuurd. Hij ging 16 keer met een ploeg van twintig man kruipend door de frontlinie om mijnen op te sporen. Van elke groep kwamen er maar een paar terug. “Je doet het voor de anderen, maar mijn moeder schrok enorm toen ik weer thuiskwam. Niet alleen omdat er restjes mens aan mijn kleren kleefden, maar ik wilde niemand meer zien. Ik was halfgek en had een hekel aan mensen gekregen.”
Homayoon’s vader was ondertussen met hulp van een broer in Amerika het land uit gevlucht. Nu regelde Homayoon’s vader dat Homayoon Irak uit werd gesmokkeld. “Met een bus reden we twee dagen naar een grensdorpje dichtbij Turkije. Daar gingen we te voet verder, drie dagen door de bergen. Er waren kinderen bij, baby’s zelfs die we tilden. Veel waren zonder ouders, want vaak vluchten die als eersten.” Bij de kleine grensovergang waren de wachters aan beide zijden omgekocht en ze belandden in een safe house van de VN aan de Turkse zijde. Maar veilig bleek het allerminst. De Turkse grenspolitie viel binnen en zette iedereen terug de grens over. Homayoon werd gewaarschuwd door zijn smokkelaar. De politie stond al voor de deur, de enige uitweg was het raam. In het schemerdonker zag Homayoon een boom en wat elektriciteitskabels die richting op, en sprong. Hij hield zich uren muisstil tussen de bladeren totdat de smokkelaar hem oppikte.
Nederland, Oostenrijk of Zwitserland
“De smokkelaar liet me kiezen: Nederland, Oostenrijk of Zwitserland. Ik kende die landen geen van allen, maar had een paar maanden gewerkt bij de vestiging van Océ in Teheran, daarom zei ik ‘Nederland’.” Met 10 dollar op zak belandde hij op Schiphol. Wat hij zich vooral herinnert, is het ‘enorme vraagteken in mijn hoofd’. “Ik had geen idee hoe mijn toekomst er uit zou zien.” De beginperiode in Nederland was emotioneel moeilijk. Homayoon kreeg rust waardoor ook al zijn ervaringen naar boven kwamen. Bovendien las hij een krantenartikel dat hem opviel omdat hij mensen op de foto kende. De hele groep waarmee hij de grens over vluchtte was ter plekke geëxecuteerd door de Iranese grenspolitie. “Uiteindelijk heb ik besloten dat alleen ik mijzelf kon helpen. De beelden zijn niet weg, en ik leef elke dag alsof het mijn laatste is. Maar ik wil wat van mijn leven maken.”
Homayoon studeerde in Nederland aan de HTS en runt nu een bloeiend eigen bedrijf in ‘groen’ industriële schoonmaakmiddelen in Eindhoven. Hij speelt in een band, heeft twee prachtige dochters en zojuist zijn vriendin ten huwelijk gevraagd. Hij heeft jaren in Canada gewoond bij familie, maar Nederland bleef trekken. “Ik ging daar naar bijeenkomsten van Nederlanders om de taal te horen.”
Hij is teruggeweest in Iran. Maar het land en de mensen zoals hij ze kende, is er niet meer, en hij ziet dat niet terugkeren. “Ik ging ’s nachts in Teheran op straat lopen als er niemand wakker was om me terug te wanen in mijn jeugd.” Kan de nieuwe president geen omslag betekenen? “Eerlijk gezegd ben ik daar niet mee bezig. Ik vind het tijdsverspilling daarover na te denken.” Maar zijn levensverhaal vertelt Homayoon graag, op scholen en bij avonden zoals deze, om mensen er van te doordringen hoe belangrijk vrijheid en vrede zijn, waarden die wij haast vanzelfsprekend vinden.
Tekst: Marga van Zundert
Lees ook het verslag in het Stadsnieuws.
