Het valt niet mee om wijs te worden uit alle, soms tegenstrijdige berichten over de economische crisis. Gaat het nu beter of dreigt een nieuwe, nog ergere crisis? Gaan de bezuinigingen mij of mijn naasten treffen en verkoop ik ooit nog mijn huis? Om maar te zwijgen van mijn pensioenuitkering of de ouderenzorg. Desondanks gaan we elk jaar een of meer keer op vakantie en leven een luxe leventje. Nederlanders zijn een gelukkig volk, blijkt uit de Happiness-index van de wereld en toch klagen we wat af. Uitleg en verklaringen kwamen tijdens dit Wereldpodium van een socioloog, een psycholoog en een econoom. Het Wereldpodium speelde dit keer een thuiswedstrijd: alle aandacht was gericht op Brabant en Nederland.

Brabanders over de crisis Eerste spreker is Kees Nauta, onderzoeker bij het Brabantse kennisinstituut Pon. Samen met presentator Meike de Jong neemt hij de resultaten door van het onderzoek over wat de Brabanders merken van de crisis. In 2009 en in 2011 is aan de deelnemers van het Brabantpanel gevraagd of de crisis invloed heeft op werk, wonen en inkomen. Zo worden verschuivingen zichtbaar. De zaal mag raden naar de uitslagen en al gauw blijken de tegenstrijdigheden. Wel meer bezuinigen op uitgaven maar minder bang voor baanverlies, wel meer moeite met rondkomen maar meer optimisme over de Brabantse economie dan in 2009. Belangrijkste resultaat van het onderzoek is volgens Nauta de toenemende onzekerheid en het afnemende vertrouwen. Burgers weten niet wat ze van de toekomst moeten verwachten en dat leidt tot somberheid, ook als er in het dagelijks leven niets aan de hand is. Zeker niet somber zijn Marlon van Mook op de contrabas en haar medemuzikanten. Met diverse instrumenten onder de arm en binnen handbereik zingen ze driestemmig ‘What a wonderful world’ pom-pom-pom-pom, sja-la-la-la.

Negatieve dingen vallen op

Seger Breugelmans is sociaal psycholoog en doet onderzoek naar economische beslissingen. Ook hij heeft gemerkt dat de grote berichten over de economie en de kleine dagelijkse ervaringen thuis vaak niet bij elkaar passen. “Ons gevoel volgt de media”, aldus de psycholoog en, “Hoe meer ergens over wordt gepraat, hoe hoger het realiteitsgehalte.” Bovendien zijn mensen bang om af te wijken van de heersende opinie en horen het liefst bij een groep. Nog een weetje: ‘Negatieve dingen vallen ons meer op dan positieve. En negatieve emoties komen in veel meer vormen voor dan positieve.” Om deze ontnuchterende feiten te verzoeten, presenteert de catering van het Tilburgs Theater een schattig pauzehapje; een hartje van pannacotta met een rood suikerlaagje en kleine marshmallows eromheen. Lief en lekker.

Orkestratie van rechts

Na de pauze schuift hoogleraar economie en cultuur Arjo Klamer aan. Ralf Bodelier gaat met hem in gesprek over verschillende actuele kwestie. Zo heeft Klamer een duidelijke visie op de eurocrisis. Zijn pleidooi: Griekenland stapt uit de euro en gaat terug naar de drachme. Deze keldert in waarde en zodoende wordt Griekenland een extra aantrekkelijk vakantieland en kan het gaan exporteren. De voorgestelde cold turkey benadering waarover nu in Europa gesproken wordt, noemt hij onbeschaafd en hardvochtig. Ook over de bezuinigingen in Nederland heeft hij een heldere mening: deze regering voert een neoliberaal beleid en dat betekent, snijden in de collectieve uitgaven zodat de private uitgaven zomin mogelijk verstoord worden. In de publieke opinie wordt het beeld gewekt dat we ons niets meer kunnen permitteren, terwijl de maatregelen zelf voor crisis zorgen. Want de economische crisis, aldus Klamer, bestaat niet. Omdat het economische beleid gefixeerd is op groei en stijging van het BNP, wordt een probleem gecreëerd. In werkelijkheid zijn er met de regelmaat van de klok schommelingen aan het financiële front. De hoogleraar deinst er niet voor terug om in de crisis een orkestratie van rechts te zien bedoeld om de problemen van de banken te verhullen.

Voldoening door wat te doen

Om aan deze vicieuze cirkel te ontsnappen, moeten we anders gaan denken, is de boodschap van dit Wereldpodium. Armoede en rijkdom niet uitdrukken in geld maar in sociale relaties. Geluk vervangen door voldoening. Voldoening kun je halen uit je werk, je omgang met vrienden, je inzet voor de samenleving, je zorg voor je gezin en ga zo maar door. Voldoening krijg je door wat te doen, het is geen lot dat je treft. Psycholoog Breugelmans beaamt de redenering van Klamer: het plezier van materiele goederen is na een paar dagen verdampt, het plezier van activiteiten en ervaringen blijft veel langer bestaan. Over wat de meeste waarde heeft, verschillen de academici enigszins. Klamer zoekt het in de sociale contacten, Breugelmans in de autonomie. Beiden zijn het erover eens dat ‘sociale vergelijking’ alleen maar tot ontevredenheid en consumptiedwang leidt en dat we een hoop onrealistische verwachtingen naast ons neer moeten leggen. Een sterk persoonlijk bewustzijn en een levensbeschouwing kunnen daarbij helpen.

Voldaan

Na afloop van de gesprekken met de deskundigen constateren ook Meike de Jong en Ralf Bodelier veel voldoening: een mooi thema, goede sprekers, een leuk publiek, een volle zaal, interessante gesprekken, kortom, een heleboel redenen om heel gelukkig en voldaan weer op huis aan te gaan.

Tekst: Marianne Dagevos www.marcada.nl
Foto’s: Marloes Coppes