Gewikkeld in warme fleecedekens luisteren de bezoekers op 20 augustus naar de Nederlands-Syrische schrijfster Daad Kajo op het stadsstrand. Een frêle gestalte met een heldere stem. De sfeer wordt steeds intiemer door de vallende duisternis en haar persoonlijke verhaal. Het woord hoop kan Daad niet meer uitspreken, vertelt ze. Maar toch gaat ze door met mensen vertellen over haar land en het lot van haar oude vrienden en familie.
Daad Kajo is Assyrisch en groeit op in de jaren zeventig in het Noorden van Syrië. De Assyriërs vormen een kleine, christelijke minderheid met een eigen taal en cultuur. Op school leert ze snel en graag Arabisch en speelt met Koerden, Alawieten en Arabieren. Al op jonge leeftijd wordt ze geconfronteerd met de dictatuur van Hafiz al-Assad (de vader van de huidige Assad). Haar ouders zijn actief binnen de communistische partij. Regelmatig komen er ‘ambtenaren’ langs en vreest Kajo dat haar ouders ook in de gevangenis belanden zoals zovelen die zich durven roeren tegen het regime. “Ik was er altijd bang voor.”
De bevolkingsgroepen leven naast en met elkaar zonder grote conflicten. Die krijgen ook geen kans onder het strenge regime van Assad met zijn vele spionnen en handlangers onder de bevolking. Dat Daad als meisje minder kansen heeft dan een jongen, ervaart ze niet vanuit thuis. “Voor mijn vader en moeder waren we gelijk”. Maar in de Syrische maatschappij geldt dit zeker.
Kajo gaat dans studeren. Was er veel engagement onder de studenten? “Nee, daar was niets van te merken. In die tijd was er een dapper groepje docenten en intellectuelen van de universiteit die een vreedzame tocht door de stad organiseerden. Het regime reageerde door studenten op te roepen hen aan te vallen. Ze werden geslagen en uitgescholden door hun eigen studenten. Maar dat hoorde ik pas later van mijn vader. Je merkte op de universiteit niets van enig protest tegen Assad.”
In 2001 vertrekt Daad naar Nederland waar haar man al enige jaren werkt. “Ik zag hier meer toekomst. In Syrië veranderde niets.” Ze vindt het vreselijk Nederlanders niet te kunnen verstaan en wil de taal snel leren. Ze besluit ook als ze weer gaat schrijven dat in het Nederlands te doen. Haar roman ‘De verleider van Damascus’ gaat over de dubbele seksuele moraal in Syrië. Het debuut ontvangt lof en is gedomineerd voor de Vrouw en Kultuur debuutprijs 2013.
Daad wordt verrast door de opstand in Syrië in 2011. “Ik veracht het regime. Assad moet weg. Maar ik heb nooit het gevoel gehad dat er een revolutie smeulde. Maar een klein deel van de opstandelingen was uit op een revolutie, op meer vrijheid. De belangrijkste reden om te protesteren was de armoede. Mensen wilden een beter leven.” Daad wordt veel gevraagd door de media om haar visie te geven op het conflict en schrijft voor o.a. NRC en Trouw.
Daad verloor een dierbare vriendin door een bombardement. De indrukwekkende column Toen rinkelde een telefoon hierover leest ze voor. Een neef werd aangezien voor zijn Arabische buurman en wordt ‘per ongeluk’ doodgeschoten. Veel van haar familie is nu gevlucht: naar Libanon, Zweden en Noorwegen. Maar haar vader woont nog in Syrië. De afgelopen weken heeft ze hem niet meer kunnen bereiken en ze maakt zich grote zorgen. “Je hoort over de gruweldaden van de radicale moslims van IS. Zij zijn ook actief in het deel van Syrië waar mijn vader is.” Ze vindt de verhalen “onbegrijpelijk en ongelooflijk”. Niet-moslims in veroverde gebieden krijgen vaak de kans om te vertrekken, vertelt ze. Maar moslims krijgen vragen over het geloof en zijn hun antwoorden niet goed volgens IS dan worden ze gestraft, soms ter plekke vermoord.”
Daad besloot een jaar geleden niet meer te schrijven. “Wat hielp het mijn vrienden en familie?” Ze stortte zich vervolgens op een grote benefietactie in Nijmegen voor Syrische vluchtelingen en haalde tienduizenden euro’s op. Inmiddels gaat ze wel weer in op interviewverzoeken. “Ik wil iets doen, ook al voel ik me onmachtig.” Wat kunnen wij Nederlanders doen voor Syrië? Daad weet het niet, verzucht ze.
De Servische Roma, vluchteling en muzikant Damir Osmanovic kiest als afsluitend nummer van deze avond voor Daad een vrolijk nummer. “Omdat het leven ondanks alles ook gevierd mag worden”, legt zangeres Wendelien van Noort uit. Damir geeft het voorbeeld door met grote overgave, enthousiasme en plezier alle toetsen van zijn keyboard te bespelen.
Avonturiers uit nood is een programma in samenwerking met Amnesty International en is onderdeel van Piushaven Levend Podium.
