Je bent 15 jaar en nooit verder geweest dan je dorp in Afghanistan. Maar plots moet je helemaal alleen op pad naar Europa omdat het levensgevaarlijk is te blijven. Je ouders hebben al hun geld bij elkaar geschraapt om je uit de gevangenis te kopen en je via mensensmokkelaars naar een veilige plaats te sturen. Het overkwam de 19-jarige Atiq Azizi, de eerste verteller dit jaar bij het Wereldpodium-programma Avonturiers uit Nood op het stadsstrand i.s.m. Amnesty International. Atiq werd geïnterviewd door Kenan Avsjaloemov die zelf als vijfjarige vanuit Azerbeidzjan naar Nederland vluchtte. Muziek was er van Nick Pilmeyer.

(Bekijk ook het verslag van Omroep Tilburg)

Taliban

Atiqs verhaal begint in Afghanistan, waar hij tot zijn 15e woont. Hij is de oudste van vijf kinderen, gaat naar school en helpt dagelijks zijn vader, die timmerman is, in zijn winkel op de bazaar. Spelen met andere kinderen kan nauwelijks, de kost moet worden verdiend. Atiq ziet om de paar weken internationale en regeringstroepen door het stadje trekken om de Taliban terug te jagen naar de bergen. Meestal hoort hij beschietingen in de verte, maar soms vliegen er kogels rond in de bazaar. Atiq ziet iemand zijn hand verliezen, een ander een oog. En zijn de soldaten weg dan komen de Taliban langs op zoek naar oudere jongens die ze kunnen opleiden tot strijders.

Op een dag belandt Atiq in de gevangenis. Hij heeft iets gedaan “in strijd met de regels van de Islam”. Wat kan hij het publiek niet vertellen. Zijn vader zorgt dat hij vrijkomt, maar Atiq moet direct het land uit voor zijn eigen veiligheid. Atiq reist naar de hoofdstad Kabul. Daar ziet hij zijn vader die via een vriend een smokkelaar heeft gevonden. Al snel vertrekt Atiq: ’s nachts lopend en klimmend over bergpaadjes naar Pakistan. Daar zit hij verstopt in een huis totdat zijn smokkelaars een paspoort hebben geregeld. Waar hij heen gaat, weet Atiq niet. “Zweden” klinkt hem mooi in de oren. Er wordt verteld dat je daar kan studeren en het leven er goed is.

Smokkelaars

Atiq vliegt naar een Arabisch land. Welk land weet hij niet. Op de 20e verdieping van een flat wacht hij op de volgende etappe, een vlucht naar Europa. “Ik denk Italië.” Vandaar uit reist Atiq verder in busjes, in auto’s en met de trein. Telkens met andere smokkelaars. Hij is bang en alleen. “Je moet vertrouwen op mensen die je nog nooit hebt gezien, grote mensen. Je bent totaal afhankelijk van vreemden.”

In Rotterdam raakt Atiq zijn smokkelaar uit het oog. Het is druk en zijn ‘reisleider’ zit altijd een paar stoeltjes verder. Atiq denkt dat hij uitstapt, maar op het perron is niemand en de trein is vertrokken. Hij blijkt in Rotterdam te zijn. Met de 300 euro’s voor noodgevallen op zak, koopt Atiq een kaartje naar Zweden. Maar mist zijn trein. “Zoveel perrons en zoveel treinen had ik nog nooit gezien.” In de veronderstelling dat de trein één keer per week gaat koopt Atiq een kaartje voor een week later. Iemand iets vragen, durft hij niet. Hij slaapt op stations totdat hij iemand zijn taal hoort spreken. Hij mag een paar dagen bij het Afghaanse gezin overnachten.

Asiel

Atiq reist verder, maar zijn trein wordt in Duitsland gecontroleerd. Hij heeft geen paspoort. “Hier eindigt het, dacht ik. Nu wordt ik teruggestuurd naar Afghanistan.” Maar Atiq moet terug naar Nederland waar hij een tolk krijgt en begrijpt dat hij asiel aan kan vragen. Zijn hele verhaal durft hij dan niet te vertellen. “Ik wist niet wie ik kon vertrouwen.” Zijn asielaanvraag en beroep worden afgewezen, maar Atiq is nog geen 18 en mag daarom blijven.

Al het onderwijs dat hij krijgt, ‘verslindt’ hij. Hij spreekt al snel bijna vloeiend Nederlands en hoopt op een opleiding. Maar omdat hij geen verblijfsvergunning heeft, moet hij bidden en smeken om een plaatsje. Hij rond een taalopleiding Nederlands af in de helft van de tijd, net als een opleiding die toegang moet geven tot het mbo. Daar strandt hij weer als ‘illegaal’. Na een hernieuwde asielaanvraag waarbij Atiq zijn hele verhaal vertelt, wordt hij officieel erkend als vluchteling. Het ROC lonkt, maar ze twijfelen aan zijn niveau. Atiq vraagt een toelatingsexamen en slaagt met vlag en wimpel. In september 2014 mag hij instromen in het tweede jaar verpleging. Waarom verpleging? “Ik wil graag mensen helpen en verpleger kun je overal ter wereld zijn.” Wil hij later terug naar Afghanistan? “Nee.” Hoewel hij zijn familie dolgraag terugziet, is het te gevaarlijk voor hem. Hij heeft twee lange jaren niets van zijn ouders vernomen. Ook zij waren hun stad ontvlucht naar Pakistan. Pas sinds kort weet hij dat ze leven en veilig zijn.

Lees ook Atiqs pleidooi voor meer onderwijs op niveau voor kindvluchtelingen.

Avonturiers uit nood is een programma in samenwerking met Amnesty International en is onderdeel van Piushaven Levend Podium.