• Volg ons:
  • Facebook
  • Twitter
  • YouTube

Verslag 13 april
Graaiers en Gevers. Over de gouden toekomst van de filantropie.

Graaiers en gevers in evenwicht

Bent u een pro-social of een pro-self? Wat zijn de verschillen tussen graaiers en gevers? En waarin lijken ze weer op elkaar? Op deze en andere vragen kregen de bezoekers van het Wereldpodium op 13 april over graai- en geefgedrag en de toekomst van de filantropie antwoord.

wp-13-4-10-(2)wp-13-4-10-(3)wp-13-4-10-(7)

Bij binnenkomst in de Studiozaal schalde het nummer ‘Money’ van Pink Floyd door de zaal. Side-kick Karin Bruers zette meteen de toon. Het is veel gemakkelijker om te zeggen hoeveel je verdient dan om toe te geven dat je geld weggeeft. Pochen over hoeveel geld je weggeeft is not done in Nederland. En dat is jammer, zo zullen we later zien. Want net als bij het graaigedrag spiegelen we ons bij het geefgedrag graag aan de ander.
Presentator Ralf Bodelier trapt af met een tweegesprek met graaideskundige Xander van Uffelen, redacteur economie bij de Volkskrant en schrijver van de boeken ‘Het Grote Graaien’ en ‘Bonus’, en met geefdeskundige Theo Schuyt, hoogleraar filantropie aan de VU in Amsterdam en hoofd van de werkgroep ‘Geven in Nederland’. Niet al het geefgedrag is ook filantropie. Bij filantropie gaat het om vrijwillig geven ten bate van het algemeen nut. Binnen deze definitie doen Schuyt en zijn werkgroep onderzoek naar geefgedrag in Nederland.

wp-13-4-10-(9)wp-13-4-10-(11)wp-13-4-10-(12)

Van Uffelen baarde ooit, geheel tegen zijn verwachting in, opzien met een artikel over de salarissen van directeuren van goede doelen organisaties. Nederland was te klein, want het kan echt niet dat je als directeur van de Hartstichting meer verdient dan premier Balkenende. De vraag is of de directeur van de Hartstichting hiermee dan ook een graaier is? Niet direct, zegt van Uffelen. Een graaier is iemand die meer verdient in verhouding tot wat hij of zij presteert. Wat we in Nederland zien, is dat de rijken relatief steeds rijker worden en dat hun rijkdom niet altijd meer in verhouding staat tot datgene wat ze doen. En dat is geen goede ontwikkeling, wat in het licht van de huidige economische crisis geen toelichting meer behoeft.

wp-13-4-10-(15)wp-13-4-10-(20)wp-13-4-10-(21)

Rijkaards en filantropen
Soms zijn rijkaards ook filantropen, maar niet altijd. In Nederland hebben we goed inzicht in de rijkaards. Op de tiende plaats staat Joop van de Ende met 1,5 miljard. Op de eerste plaats staat de familie Brenninkmeijer (C&A) met een geschat vermogen van 20,5 miljard. Bij dit soort bedragen begint de top tien in de VS pas. Ook weten we wie het meest verdient en wie meer verdient dan de Balkenende-norm van ongeveer 180.000 euro inclusief allerlei toeslagen. Topmannen van ING staan maar liefst acht keer in de top tien. Een lijstje met Nederlandse filantropen ontbreekt, terwijl in de VS van zo’n 1150 filantropen bekend is hoeveel ze geven. Filantropie wordt niet alleen ingegeven door goedheid. Soms is het een manier om je in te kopen in de elite of om je verkwanselde reputatie op te krikken. In Nederland zien we de ambiguïteit rondom graaien en geven bij iemand als Dirk Scheringa. Verdient Scheringa nu wel of geen penning vraagt Karin Bruers aan het publiek?
Van singer-songwriter Sandra Coelers moeten we op ons geld gaan zitten. Letterlijk dan. Ze vraagt of we onze portemonnee tevoorschijn willen halen en erop plaats willen nemen. Ze vraagt ons de ogen te sluiten en te voelen dat geld stroomt als water. Een verassende act met een verrassend lied over voelen wat geld met ons doet.

wp-13-4-10-(25)wp-13-4-10-(27)wp-13-4-10-(31)

Nederlands geven steeds meer. Vroeger was het normaal om te geven. Er was veel particulier initiatief. Later nam de overheid dit over. Nu is de trend dat geven weer meer particulier wordt. Goed doen maakt gelukkig, de zogenaamde Joy of Giving. Mensen geven ook meer omdat de marketing van goede doelen sterk is verbeterd. De economische crisis heeft de rem gezet op de ongebreidelde groei van bonussen. Je ziet nu dat de bonussen weer dalen, maar het graaigedrag helaas niet. Om de daling in bonussen te compenseren, stijgen de salarissen gewoon weer.
Het is tijd voor een korte pauze. Twee pauzehapjes liggen samen op een bord. Zaak dus om op zoek te gaan naar iemand waarmee je het hapje kunt delen.

wp-13-4-10-(32)wp-13-4-10-(37)wp-13-4-10-(40)

Pro-self of pro-social
Waaruit bestaat het wereldpodiumpubliek? Uit graaiers of gevers? Hoogleraar Ilja van Beest, hoogleraar sociale psychologie aan de Universiteit van Tilburg, zocht het uit. Bij binnenkomst hebben alle bezoekers een vragenlijst ingevuld. Daaruit kan worden opgemaakt of iemand individualistisch of competitief is ingesteld, de zogenaamde pro-selfs, of dat iemand streeft naar gezamenlijkheid, de zogenaamde pro-socials. Onder de Nederlandse bevolking ligt de verhouding fifty-fifty (10 procent competitief, 40 procent individualist, 50 procent pro-social). Bij het wereldpodiumpubliek liggen de verhoudingen geheel anders; hier is 20 procent pro-self en maar liefst 80 procent pro-social. Beide groepen maximaliseren overigens hun eigenbelang. Het verschil is dat de pro-selfs het meeste willen voor zich zelf, en de pro-socials het meeste voor beide partijen.

wp-13-4-10-(41)wp-13-4-10-(42)wp-13-4-10-(44)

In een opiniestuk dan van Beest over graaien en geven schreef in het Brabants Dagblad betoogt hij dat transparantie graai- en geefgedrag bevordert. Het kan leiden tot competitie. Als jij weet dat de topman van een vergelijkbaar bedrijf zoveel verdient, dan wil jij daar niet voor onder doen. Dat verklaart ook de exorbitante salariëring en bonuscultuur. Bij geven werkt het echter net zo. Bij een collecte onder Tilburgers werd er meer opgehaald met een bus met de tekst “de gemiddelde Groninger geeft € 2,=”, dan met de tekst “de gemiddelde Tilburger geeft € 2,=”. Een Tilburger wil nu eenmaal niet onderdoen voor een Groninger.
Moeten we cijfers over geefgedrag nu openbaar gaan maken? Volgens van Beest toch liever maar niet. Dan gaan mensen geven zien als een transactie, als iets zakelijks. Beter is het om mensen aan te spreken op hun gevoel en geven als norm te stellen. Nu geeft 96 procent van de Nederlanders. Gemiddeld geven we 300 euro per jaar. Armen geven verhoudingsgewijs meer dan rijken. Ouderen meer dan jongeren. De naderende dood zet aan tot geven. Nederlanders lopen niet te koop met hun geefgedrag. Rijkaards geven het liefst anoniem.
Maar geven we dan echt alleen uit eigenbelang vraagt een bezorgde bezoeker zich af? Nee, er bestaat zoiets als authentiek geven. We geven omdat het ons een warm gevoel geeft, we geven omdat we graag goed doen en we geven omdat we willen dat de wereld langer voort bestaat.

Tekst: Ilse Vossen
Foto’s: Marloes Coppes

Share Button