Prachtig dat burgers overal de straat op gaan om de persvrijheid te verdedigen. Laat die steun ook blijken aan Raif, Erdal, Roberto, Yu en alle andere helden van het vrije woord.

De gruwelijke aanslag op de redactie van Charlie Hebdo schokt Europa diep. Overal trekken mensen de straat op om hun steun te betuigen aan de slachtoffers en om het vrije woord te verdedigen. Politici en vertegenwoordigers van allerlei organisaties spreken hun afkeer uit. Iedereen is momenteel Charlie.

Die massale steun voor persvrijheid is gemeend, mooi en terecht. Journalisten zijn en blijven de waakhonden van de wereld. Ze rapporteren over oorlogen en conflicten. Ze onthullen corruptie en fraude. Stellen misstanden aan de kaak en bediscussiëren in hun commentaren, analyses en columns de beslissingen van machthebbers.

Stokslagen

Dat werk is voor velen gevaarlijk. Voor journalisten in oorlogsgebieden zoals Syrië of Somalië. Voor bloggers in dictaturen zoals Wit-Rusland of Noord-Korea. En zoals afgelopen week weer bleek: zelfs voor cartoonisten die werken in het hart van democratisch Europa. In 2014 stierven wereldwijd zeker 61 journalisten door hun werk. Bekende voorbeelden zijn de Amerikaanse journalist Steven Sotloff en fotojournalist James Foley die door IS werden ontvoerd en onthoofd.

Wereldwijd zitten op dit moment ook 220 journalisten gevangen vanwege hun werk. Eén van hen is de Saoedische blogger Raif Badawi. Terwijl Europa protesteerde voor persvrijheid, kreeg hij de eerste 50 van in totaal duizend stokslagen voor het schrijven van kritische artikelen en tweets. Amnesty International protesteerde luid. Duizenden mensen vroegen om zijn vrijlating. Maar Saoedi-Arabië zet de barbaarse straf door.

Een vijfde van alle gevangen journalisten zit vast in een land dat we niet eens als dictatuur zien: Turkije. Meer dan 70 journalisten zitten daar in de cel op beschuldigingen als propaganda voor de Koerdische PKK, terroristische handelingen en samenzwering tegen de regering. Een voorbeeld is Erdal Süsem, redacteur bij een cultureel tijdschrift dat gedichten, verhalen en opiniestukken van gevangen journalisten publiceerde. Reporters zonder Grenzen noemt Turkije ”de grootste gevangenis ter wereld voor journalisten”. Zelfs landen als Iran en China scoren beter op persvrijheid.

Maar ook in vrije landen lopen journalisten gevaar. De Italiaanse schrijver en journalist Roberto Saviano bijvoorbeeld. Hij schreef het boek ‘Gomorra’ (2006) over de Napolitaanse maffia. Sinds het boek verscheen, heeft hij permanente politiebewaking en is zijn verblijfplaats geheim. Een ander voorbeeld is de Japanse journalist Yu Terasawa. Hij onthulde grootschalige corruptie bij de politie. Tijdens zijn onderzoek werd hij gevolgd, afgeluisterd, geslagen, beroofd en gearresteerd. Maar uiteindelijk zijn honderden corrupte agenten ontslagen dankzij zijn vasthoudendheid. En zowel Saviano als Terasawa strijden voort. Saviano publiceerde in 2013 een nieuw onthullend boek over cocaïnehandel en de witwaswereld. Terasawa ageert tegen een nieuwe Japanse wet op staatsgeheimen die hij “een aanval op de onderzoeksjournalistiek” noemt.

Anoniem

Maar misschien nog heldhaftiger zijn de ondergrondse, vaak anonieme vechters voor vrijheid. Ze sturen of smokkelen berichten, foto’s en filmopnamen uit Wit-Rusland, Noord-Korea of het IS ‘kalifaat’. Met groot gevaar voor eigen leven. Ze zijn vaak niet eens opgeleid als journalist, maar niemand anders kan de wereld tonen hoe een volk lijdt.

Deze week staat Nederland achter de redactie van Charlie Hebdo, een satirisch blad dat de meesten niet eens kenden voor de aanslag. Steun ook die andere slachtoffers van het vrije woord. Dat kan door hun verhalen te lezen in de kranten en via internet. En dat kan door steun aan organisaties als Amnesty, Reporters zonder Grenzen en het Comité ter Bescherming van Journalisten. Teken hun petities, ondersteun hun acties. Want vrijheid begint met het vrije woord.

Marga van Zundert is wetenschapsjournalist en hoofdredacteur van het Wereldpodium.

Dit opinieartikel verscheen in BN DeStem (13 jan.), De Limburger/Limburgs Dagblad (14 jan.), Nederlands Dagblad (15 januari), Brabants Dagblad en Eindhovens Dagblad (21 januari)