De ebola-epidemie groeit nog elke dag. Medische voorlichting is cruciaal om het virus te stoppen. Maar die hulp wordt onterecht bestempeld als ouderwets, stelt Marga van Zundert
In West-Afrika woedt een gruwelijke ebola-epidemie. Het is veruit de grootste uitbraak ooit. Tot 2014 stierven tijdens uitbraken (Congo 1995, Oeganda 2000) rond de 250 slachtoffers. Nu zijn er al meer dan 2600 patiënten en 1400 doden. En het einde van de epidemie is nog niet in zicht. Integendeel. Het aantal nieuwe patiënten groeit met de dag. Vanuit Guinee verspreidde de ziekte zich naar de buurlanden Liberia, Sierra Leone en Nigeria. Ook in Congo is de ziekte nu vastgesteld. Het lijkt een kwestie van tijd voordat de ziekte ook in Europa opduikt.
De huidige uitbraak van Ebola is een ‘internationale medische noodsituatie’, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie. Grenzen gaan dicht en teams van artsen en verplegers sporen zieke patiënten op. Een medicijn is er niet. In het zwaar getroffen Liberia overleeft slechts 10-30 procent de ziekte. Volledige isolatie in speciale klinieken is de enige manier om de epidemie te bestrijden. Want het virus verspreidt zich door direct contact met bloed, urine, diarree of braaksel van een patiënt.
Maar de West-Afrikaanse bevolking vindt de internationale gezondheidsteams angstaanjagend. Medische zorg bestaat voor de vele armen in Liberia en Sierra-Leone uit gebedsgenezing en drankjes van de lokale medicijnman. De ebolateams bestaan uit onbekende artsen en verplegers in witte pakken met grote maskers voor hun gezicht. Ze arriveren in terreinwagens omringd door de gehate politie. Veel burgers hebben nog traumatische herinneringen aan de gruweldaden van de milities tijdens de jarenlange burgeroorlogen in de regio.
De ebolateams nemen de zieke mee, het huis wordt leeggehaald en de karige huisraad verbrand. Voor familie is het onmogelijk hun geliefde nog te bezoeken. Vaak verdwijnen patiënten voor altijd. Want na een week of twee volgt meestal een begrafenis met een strak dichtgespijkerde kist. Afscheid nemen van de doden en het traditionele wassen is dus onmogelijk.
Over ebola gaan vreemde verhalen rond. Zo zou het leger opdracht hebben om ebolapatiënten meteen te doden om de epidemie te bestrijden. Of het leger zou met ebola proberen bepaalde minderheden uit te roeien. Ook de blanke westerse artsen en medische adviseurs van de VN zouden kwade bedoelingen hebben. Zij zouden bewust ebola verspreiden in Afrika om hun experimentele geneesmiddel Zmapp te testen en zo een biologisch wapen in handen te krijgen. Het is dus niet onbegrijpelijk dat mensen hun zieke moeder of kind niet graag overleveren aan de ebolateams. Er zijn nog maar weinig patiënten die positief kunnen vertellen over hun ervaringen. Genezing duurt maanden. In Liberia werden patiënten uit een kliniek ‘bevrijd’ door wijkbewoners. Plunderaars namen zelfs bebloede matrassen mee.
De complottheorieën en bevrijdingsacties klinken absurd maar zijn een direct gevolg van het gebrek aan onderwijs en de meest basale medische kennis. Deze onwetendheid kan grote gevolgen hebben. Een ziekte als polio was waarschijnlijk al de wereld uit, wanneer Pakistani geen westers complot vermoedde in het vaccineren van kinderen. Fatsoenlijk onderwijs op de lange termijn, en gedegen medische voorlichting over virussen en hygiëne op de zeer korte termijn, zijn en blijven van het grootste belang. Maar juist dit soort ontwikkelingshulp is de afgelopen jaren fors gezakt op het prioriteitenlijst in Nederland. Nederland concentreert zich op handel en economische ontwikkeling. Dat zou hen (en ons) meer opleveren.
De ebola-epidemie zou ons aan het denken moeten zetten. Laten we een fors deel van het ontwikkelingsbudget opnieuw investeren in gezondheidszorg, voorlichting en onderwijs in arme landen. En laten we hopen dat we daarmee nog op tijd zijn voordat dit rampzalige virus de rest van Afrika en vervolgens de wereld overspoelt.
Marga van Zundert is wetenschapsjournalist en redacteur van het Wereldpodium.
Dit opiniestuk verscheen op 30 augustus, oa. Brabants Dagblad, Nederlands Dagblad, Eindhovens Dagblad en BN/De Stem.
