Ondanks de oorlogen in Mali of de Centraal Afrikaanse Republiek gaat het beter dan ooit met Afrika, stelt Ralf Bodelier. We zouden Afrika wat vaker moeten vergelijken met ons eigen werelddeel.

Het is weer hommeles in Afrika. Er is oorlog in Mali, waar Toearegs en islamistische milities uit het noorden de regering in het zuiden bestrijden. Er is oorlog in Zuid-Soedan, waar de twee grote stammen, de Dinka en de Nuer elkaar naar het leven staan. Er is oorlog in de Centraal-Afrikaanse Republiek, waar de christelijke anti-Balaka jacht maken op islamitische Séléka.

Zoals zo vaak in de afgelopen jaren kijken wij naar het journaal, schudden het hoofd, voelen mee met de slachtoffers maar kunnen ons niet aan de indruk onttrekken dat het wéér Afrika is. Dat het niks was, niks is en niks wordt met het zwarte continent. Want behalve een werelddeel vol oorlog, is Afrika ook nog steeds het werelddeel van de armoede, ziektes en miserabel onderwijs.

En toch is dat een verkeerde conclusie. Het gaat juist véél beter met Afrika. Afrika wordt rijker en, hoe contra-intuïtief het wellicht ook klinkt, Afrika wordt steeds minder geteisterd door geweld.

Armoede, ziektes op hun retour

Ondanks de beelden uit Mali of de Centraal Afrikaanse Republiek, is het aantal oorlogen nog maar de helft van twintig jaar geleden. Van de 54 Afrikaanse landen zijn er 45 oorlogsvrij. Omgerekend in mensen, leeft 90 procent van de Afrikaanse bevolking in een vredige omgeving. De overgebleven oorlogen zijn bovendien veel kleinschaliger. Vielen in de ’90 nog miljoenen doden, tot nu toe stierven 10 duizend mensen in Zuid-Sudan en 1500 in Mali. Hoewel de berichten uiterst somber zijn, ontbreken uit de Centraal Afrikaanse Republiek vooralsnog goede cijfers. En hoewel elke dode er een teveel is, past het beeld van het oorlogszuchtige continent steeds minder bij de feiten.

Niet alleen de oorlogen, ook armoede, ziektes of analfabetisme zijn in Afrika op hun retour. Het gemiddelde inkomen steeg de afgelopen vijftien jaar van 950 euro naar 1600 euro. Per jaar. Dat is nog steeds heel weinig, maar voor de gemiddelde Afrikaan is dat een enorme stap vooruit. Van de tien snelst groeiende economieën liggen er vandaag zeven in Afrika. Gabon en Botswana doen het zo goed dat ze nog maar amper ‘ontwikkelingslanden’ kunnen worden genoemd. De Aidsepidemie is al sinds 2005 op zijn retour, malaria wordt steeds effectiever bestreden en in zuidelijk Afrika is lepra vrijwel verdwenen. Tachtig procent van alle Afrikaanse kinderen gaat vandaag naar school. In 2000 was dat nog maar 60 procent.

Westerse en Chinese investeringen, beter bestuur, meer samenwerking tussen de Afrikaanse landen en veel goede ontwikkelingshulp hebben het continent de afgelopen twintig jaar een enorme boost gegeven. Ook al zijn we er nog lang niet, steeds meer deskundigen menen dat Afrika rond 2035 aan de armoede zou kunnen ontsnappen.

Kantel Afrika

Hoe kunnen wij, Nederlanders, ons nu bevrijden van het sombere en evident verkeerde idee dat Afrika gedoemd is om arm en gewelddadig te blijven? Misschien zou het helpen wanneer we ons eerst proberen voor te stellen hoe groot en pluriform Afrika wel is.

Stel dat we het continent Afrika uit een wereldkaart knippen, een kwartslag draaien en omhoog schuiven. En wel zo dat het meest zuidelijke puntje [Kaapstad in Zuid-Afrika] samenvalt met Amsterdam. Dan zien we meteen dat het meest noordelijke puntje van Afrika [Bizerte in Tunesië] samenvalt met Beijing, de hoofdstad van China.

Nu Afrika zo massief bovenop Europa en Azië ligt, beseffen we in een oogopslag, hoe vreemd het is om Afrika te willen begrijpen als één blok vol oorlog en armoede. Want zo zien we immers ook ons eigen Europees-Aziatische deel van de wereld niet. En dat, terwijl de overeenkomsten evident zijn. In een klap zien we bijvoorbeeld dat het rustige en relatief rijke Namibië in zuidwest-Afrika net zo ver van het hongerige Ethiopië in noordoost-Afrika ligt, als het steenrijke Duitsland van het straatarme Pakistan.

11 procent groei

Plots kunnen we ons ook voorstellen dat een zakenman in zijn airconditioned kantoor in Nairobi (Kenia) net zo weinig begrijpt van de moorden in de Centraal Afrikaanse Republiek dan een zakenman in Eindhoven van de moorden in Irak. Voor een onderwijzer in Johannesburg is de oorlog in Zuid-Sudan véél verder weg, dan de oorlog in Syrië voor zijn collega in Maastricht. Een moeder in Mauritius zet haar kinderen zelfs een betere maaltijd dan een moeder in Turkije. De persvrijheid in Ghana en Tanzania is meer gegarandeerd dan die in Griekenland en Italië. En terwijl de economie van Sierra Leone dit jaar met meer dan 11 procent groeit, blijft die in Nederland hangen onder de een procent.

Terwijl we maar al te goed beseffen dat het Turkse Antalya het Syrische Aleppo niet is,  blijft Afrika voor ons een grote, zwarte vlek waar we nooit komen en waar we maar weinig van begrijpen. Terwijl we weten dat je prima op vakantie kunt in de Himalaya, en beter weg kunt blijven in de Kaukasus, beseffen we niet dat je heerlijk kunnen duiken in Malawi en verrukkelijk kunt eten in Ethiopië. Afrika is net zo min het gedoodverfde continent van armoede en geweld als Europa en Azië dat zijn. Ons beeld van Afrika moet nodig worden bijgesteld.

Dr. Ralf Bodelier is cultuurfilosoof en hoofdredacteur van het Wereldpodium. Sinds 1994 reist hij regelmatig door Afrika.

Dit artikel verscheen rond 1 februari 2014 in o.a. het Eindhovens Dablad en het Brabants Dagblad.