• Volg ons:
  • Facebook
  • Twitter
  • YouTube

De wereld wordt niet vanzelf rijk en gelukkig

De rijken worden momenteel rijker en de armen armer. Daar wordt niemand gelukkiger van, óók de rijken niet, betoogt Marga van Zundert.

verschiltussearmenrijkqo9Hard werken is geen garantie voor een welverdiende boterham. Dat bewijst de Franse econoom Piketty in zijn onlangs verschenen en al veelbejubelde boek ‘Capital’. Piketty’s onderzoek wijst uit dat geld bezitten (vermogen) in het huidige kapitalisme meestal meer oplevert dan arbeid. Waardoor rijken uiteindelijk rijker en armen armer worden.

In veel landen is de kloof tussen rijk en arm pijnlijk zichtbaar. De VS kent getto’s, trailerparken en overvolle gevangenissen. In Brazilië kijken villawijken op de heuveltoppen uit op de drek van de sloppenwijken. En in Nigeria vinden hartoperaties plaats in privéklinieken, maar sterven patiënten in overheidsziekenhuizen aan diarree omdat er geen medicijnen en artsen zijn. In Nederland groeit de kloof tussen arm en rijk sinds eind jaren ‘80. De vele voedselbanken zijn een symptoom daarvan. Inmiddels bezit één procent van de Nederlanders bijna een kwart van al het vermogen (23%).

Wereldwijd bezit de rijkste één procent bijna de helft van het vermogen (46%). De honderd rijkste mensen op aarde hebben samen genoeg kapitaal om alle armoede de wereld uit te helpen. Wanneer zij de helft van vermogen zouden uitdelen, komen alle wereldburgers ruim boven de armoedegrens uit. Maar, op uitzonderingen als Bill Gates na, delen de vermogenden hun geld niet uit. Integendeel, hun vermogen groeit juist dankzij lage belastingen en belastingparadijzen.

Solidariteit
In Nederland is nivellering al tijden een taboewoord. We krijgen er geen Robin Hood-gevoel bij. Solidariteit is gedegradeerd van ‘iedereen betaalt naar draagkracht’ tot ‘iedereen betaalt evenveel’. Wie meer geld wil, dient eenvoudigweg zelf de handen uit de mouwen steken! Maar dat is nu juist het idee dat Piketty ontkracht. Als arme werk je in een kapitalistisch systeem tegen de bierkaai op. Er stroomt netto geld van de armen naar de rijken omdat vermogen meer geld oplevert dan arbeid.

In het welvarende Nederland sterft hierdoor niemand van de honger en iedereen kan nog steeds bij de EHBO terecht. Maar in een land als Nigeria, Bangladesh of Kameroen overleven rijken letterlijk ten koste van armen. Want op een slechte dag is er geen geld meer voor malariamedicijnen of een stuk brood. En zonder geld om een studie voor je kind te betalen, lukt het ook een volgende generatie niet om aan de armoede te ontsnappen.

Geluk
Nivelleren is nodig, zegt Piketty. Anders profiteren alleen de rijken van economische groei. Hopelijk wordt zijn verhaal wel gehoord. Nivelleren was en is de boodschap van de dominee, de Paus, de wereldverbeteraar, communist en socialist. Idealisten en moralisten wier invloed vervlogen lijkt of in ieder geval tanende in een wereld waarin vooral de harde munt telt. Maar Piketty is een wetenschapper en, misschien nog belangrijker, een gerespecteerd econoom.

Maar ook sociaal wetenschappers concludeerden al dat nivelleren verstandig is. Mensen blijken namelijk het gelukkigst in welvarende samenlevingen waar de verschillen tussen arm en rijk klein zijn. Voorbeelden zijn IJsland, Denemarken, Noorwegen en ook Nederland. Mensen kunnen gelukkig zijn wanneer ze eten hebben, onderdak, veiligheid en medische zorg. Die basis geeft hen de mogelijkheid hun leven in te richten zoals ze graag willen. Een beroep te kiezen dat bij hen past, een gezin te stichten wanneer ze daar klaar voor zijn en te genieten van vrije tijd.

Maar méér geld dan daarvoor nodig is maakt mensen niet of nauwelijks gelukkiger. Bovendien zijn rijken in egalitaire landen gelukkiger dan in landen waar de kloof tussen arm en rijk groot is. Daar moeten rijken hun rijkdom dagelijks ‘verdedigen’. Arme landgenoten hebben vaak niets te verliezen, waardoor er hoge muren om de villa’s staan. Er is een gepantserde auto nodig, beveiligers, een alarmsysteem en een privéschool. De zo gewilde vrijheid wordt beknot.

Het meeste geluk voor het minste geld bereik je bij de allerarmsten. Hun dagelijkse wanhoop over de vraag of er genoeg eten is voor het gezin en of een ziek kind naar de dokter kan, wordt verleden tijd. Ze krijgen zicht op een beter leven voor hun kinderen. Van overleven gaan ze naar leven. Nivelleren zorgt voor meer geluk, wereldwijd en in Nederland.

Gepubliceerd op 16 mei 2014 in o.a. Brabants Dagblad en BN/De Stem

Share Button